Từ xưa, đậu đỏ hạt nhỏ (xích tiểu đậu) đã được coi là món ăn bổ dưỡng cho cả tinh thần và trí tuệ bởi hàm lượng dinh dưỡng cao: chứa protein, lipid, carbohydrate và các sinh tố B, PP, các chất khoáng Ca, P, Fe... Là loại thực phẩm bổ máu, phòng chống bệnh tim mạch, đái tháo đường, làm chậm lão hóa, dùng trong chế độ ăn để giảm cân. Nhưng ít ai biết rằng, đậu đỏ còn là một phương thuốc Đông y trị phù thũng, mụn nhọt.
Cá chép hầm xích tiểu đậu, thảo quả, trần bì - là món ăn rất tốt cho người bị đái tháo đường, phù nề vàng da, tiểu buốt, tiểu dắt.
Theo Đông y, xích tiểu đậu vị ngọt chua, tính bình; vào tâm và tiểu trường, xích tiểu đậu có tác dụng lợi thủy tiêu thũng, giải độc. Dùng cho các trường hợp ứ nước phù nề, phù tay chân, phù nề vùng bụng ngực, vàng da tiểu ít, viêm sưng khớp, mụn nhọt sưng nề, viêm ruột đau bụng, tiêu chảy kiết lỵ, trĩ xuất huyết. Liều dùng cách dùng: 10-60g bằng cách nấu hầm, pha hãm.
Bài thuốc có xích tiểu đậu
Lợi niệu tiêu thũng:
Bài 1: xích tiểu đậu 63g, ma hoàng 4g, liên kiều 16g, bào khương tươi (vỏ gừng tươi) 4g. Sắc uống ngày 1 thang. Trị trẻ em viêm thận cấp. Chỉ uống 3 thang có thể tiêu thũng, uống đến khi kiểm tra albumin trong nước tiểu hết thì thôi.
Bài 2: xích tiểu đậu 50g, hạt lạc 50g, đại táo 10 quả. Sắc uống ngày 1 thang. Trị phù thũng do dinh dưỡng không tốt.
Lưu thông máu, cầm lỵ:
Bài thuốc: đậu đỏ 20g, đương quy 12g. Sắc uống ngày 1 thang. Trị đại tiện ra máu, lỵ do thấp nhiệt, trĩ chảy máu.
Giải độc, trị nhọt độc do thấp nhiệt:
Bài 1: xích tiểu đậu 20g, thiên thảo 20g, hoàng bá 12g, kim ngân hoa 12g, bồ công anh 12g, xuyên ngưu tất 12g, rễ tam bách thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang. Trị mụn nhọt ở chân.
Bài 2: xích tiểu đậu, liều lượng vừa đủ, nghiền thành bột, khuấy với nước, đắp vào chỗ bị nhọt. Trị ung nhọt mới nhú, sưng nóng đỏ đau. Mỗi ngày thay đắp 1 lần.
Một số món ăn - thuốc có xích tiểu đậu
Xích tiểu đậu hầm rễ long não: xích tiểu đậu 300g, rễ long não 100g, thêm nước nấu chín nhừ, khi đói ăn đậu, khi khát uống nước canh. Món này dùng tốt cho người cao tuổi tay chân phù nề, đầy tức vùng ngực bụng.
Xích tiểu đậu bung bạch mao căn: xích tiểu đậu 300g, bạch mao căn một nắm, thêm nước nấu chín nhừ đậu thì bỏ bã bạch mao căn, ăn đậu bung. Món này thích hợp cho người bị cổ trướng phù nề.
Cá chép hầm xích tiểu đậu: xích tiểu đậu 100-200g, cá chép 1 con (trên 300g). Đánh vẩy, bỏ lòng ruột, thêm nước nấu nhừ, thêm gia vị chia ăn 2-3 lần trong ngày (ăn nóng). Dùng cho người bị phù to ở bụng và chân.
Cá chép hầm xích tiểu đậu, thảo quả, trần bì: đậu đỏ 50g, cá chép 1 con khoảng 1.000g, ớt quả 6g, thảo quả 6g, trần bì 6g, bột tiêu, hành, muối và gia vị khác. Cá chép bỏ vảy, bóng, ruột. Đem đậu đỏ, trần bì, thảo quả, ớt quả đã thái lát nhét vào bụng cá, cho tiếp gừng tươi, bột tiêu, muối gia vị và nước dùng. Đậy kín chưng hầm trong 90 phút. Cá chín nhừ cho thêm hành, rau xanh, đun sôi lại là được. Món này thích hợp cho người bệnh đái tháo đường phù nề vàng da, tiểu buốt, tiểu dắt.
Kiêng kỵ: Người âm hư mà không bị thấp nhiệt hạn chế dùng.
Lương y Thảo Nguyên
