Hoặc do tình chí uất kết lâu ngày, hỏa phát từ tâm, phối hợp với hỏa sẵn có ở vị kết hợp với nhau mà sinh bệnh.
Tâm với vị một thuộc tạng, một thuộc phủ nhưng về sinh lý có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, nên khi sinh bệnh cũng ảnh hưởng lẫn nhau. Chứng tâm vị hỏa thịnh có nghĩa là tâm và vị đều mắc bệnh. Tâm chủ huyết, vị chủ giáng, khi tâm vị hỏa nhiệt quá thịnh, mạch lạc bị tổn thương, huyết trong tâm bị hỏa bức bách phải đi càn, làm vị khí nghịch lên mà nôn ra huyết. Đông y cho rằng: “Thượng tiêu có tà thì làm tổn hại các tạng khác, khi tạng bị tổn thương thì huyết chảy vào vị, vị chứa nhiều huyết thì đầy tức, khí phải nghịch lên không giáng được mà sinh ra các bệnh ở răng miệng và nôn ra huyết”. Chứng tâm vị hỏa thịnh thường do khí lục dâm bị uất hóa hỏa ở bên trong truyền vào tâm vị mà sinh bệnh. Ở nước ta, cả bốn mùa đều có thể sinh bệnh. Về nội nhân người lớn tuổi vốn huyết kém, thường sinh nhiệt kết hợp với tình chí không thoải mái, uống nhiều rượu bia, ăn nhiều chất cay nóng cũng có thể dẫn đến mắc chứng tâm vị hỏa thịnh. Ngoài ra còn do ngoại cảm xâm phạm vào phế vị quấy rối thanh khiếu làm tổn thương phế âm, dẫn đến tâm hỏa vượng mà sinh ra bệnh. Cũng có trường hợp do vị nhiệt vị khí không giáng xuống mà nghịch lên các trường hợp này thường gọi là thượng tiêu mắc chứng táo nhiệt. Khi điều trị phải thanh vị nhiệt, tả tâm hỏa.
Vị thuốc đương quy trong bài thuốc Thanh vị tán trị viêm loét miệng.
Theo Đông y, mụn mọc đầy miệng gọi là khẩu mi, nếu có nốt nhỏ màu trắng mọc ở hàm trên gọi là thất tinh sương. Bệnh không ngoài ở tâm, vị và phế, vì ba kinh này bị nhiệt nung nấu.
Biểu hiện: Tâm (tim) phiền cồn cào, vị quản đau rát, có khi nôn ra huyết, miệng lưỡi lở loét, hoặc có nhiều mụn nhọt, chảy máu chân răng, chân răng sưng đau, miệng hôi, khát nước, thích uống nước mát, mặt đỏ, đại tiện táo bón, nước tiểu vàng, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch hoạt sác.
Tùy từng trường hợp mà dùng bài thuốc điều trị như sau:
Do tâm vị hỏa thịnh sinh chứng thổ huyết. Tâm chủ huyết, do tâm vị hỏa thịnh bức bách huyết đi càn mà sinh bệnh.
Biểu hiện: Bệnh nhân nôn ra huyết nhưng không có tổn thương ở vùng phế vị, huyết nôn ra có màu tươi, hoặc tía xám kèm theo thức ăn. Điều trị: Thanh nhiệt tả hỏa ở tâm vị.
Bài thuốc: “Tả tâm thang phối hợp với bài Thập hội tán”: Đại hoàng 12g, hoàng liên 8g, hoàng cầm 6g, đại kế 12g, tiểu kế 10g, hà diệp 10g, trắc bá diệp 12g, đan bì 10g, bạch mao căn 10g, thiên thảo căn 10g, chi tử 8g, tung lư bì 10g.
Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày uống trước khi ăn, hoặc lúc đói.
Do tâm vị hỏa thịnh sinh chứng mụn nhọt ở miệng lưỡi. Người lớn tuổi vốn tâm hỏa, huyết nhiệt lại hay ăn cay nóng, uống rượu bia, nên dễ sinh ra chứng loét miệng lưỡi.
Biểu hiện: Miệng lưỡi mọc mụn có màu đỏ hoặc loét từng đám, chân răng sưng đau làm trở ngại việc ăn uống.
Điều trị: Thanh nhiệt tả hỏa ở tâm vị, lương huyết.
Bài thuốc: “Thanh vị tán kết hợp bài địa hoàng thang”: Đương quy 12g, sinh địa 16g, đan bì 6g, hoàng liên 6g, thăng ma 8g, sừng trâu 12g, bạch thược 8g.
Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn hoặc lúc đói.
