Chóng mặt là một cảm giác chủ quan của người bệnh: người bệnh cảm thấy tự nhiên mọi vật xung quanh mình đều quay theo một chiều nhất định, hoặc cảm giác chính bản thân mình quay tít như đứng giữa một cơn lốc, hay thấy mất thăng bằng, đi không vững, cảm giác bồng bệnh như đứng trên thuyền, có khi bị bước hụt. Đôi khi người bệnh thấy nhìn vật nhòe không rõ, người nôn nao khó chịu... Chóng mặt thường xuyên ảnh hưởng tới chất lượng sống của người bệnh và có thể gây hậu quả khó lường.
Truy tìm nguyên nhân gây chóng mặt
Có nhiều nguyên nhân gây chóng mặt, phải kể đến các bệnh lý ở tai (tai ngoài, tai giữa, tai trong, hệ thần kinh thăng bằng). Bên cạnh đó, chóng mặt còn liên quan đến bệnh lý thần kinh, nội khoa, mắt, nội tiết, dị ứng, chuyển hóa, thận, hay trạng thái chung của cơ thể, các viêm nhiễm nói chung.
Bệnh lý ở tai có thể dẫn tới cơn chóng mặt.
Bệnh lý ở tai, như nhọt ống tai, nút dáy trong tai khi gặp nước nở ra kích thích ống tai ngoài gây chóng mặt; viêm tai giữa cấp tính, bên cạnh sốt, đau tai, ù tai, nghe kém còn có chóng mặt; viêm tai dị ứng, viêm tai mạn tính cũng có thể gây chóng mặt. Đặc biệt, viêm tai trong tiết dịch gây chóng mặt ghê gớm, đi kèm ù tai, nghe kém. Có khi viêm tai trong đi kèm viêm màng não...
Viêm thần kinh tiền đình do virut hoặc vi khuẩn. Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm dây thần kinh tiền đình cấp tính bao gồm sự bắt đầu tự phát chóng mặt thường xuyên cường độ cao, có thể kéo dài vài ngày cùng với buồn nôn, ói mửa và mất cân bằng. Có thể đòi hỏi phải nghỉ ngơi trên giường. Khi kết hợp với mất thính lực đột ngột, tình trạng này được gọi là nhiễm khuẩn tai trong. May mắn thay, viêm dây thần kinh tiền đình nói chung sẽ giảm và tự khỏi.
Bệnh Meniere: Bệnh này liên quan đến sự tích tụ quá nhiều chất dịch trong tai trong. Đây là một tình trạng phổ biến có thể ảnh hưởng đến người lớn ở mọi lứa tuổi và được đặc trưng bởi cơn đột ngột chóng mặt kéo dài 30 phút đến vài giờ.
U thần kinh thính giác: U thần kinh thính giác là một trong những tổn thương sau mê nhĩ (rễ), phát triển trên dây thần kinh tiền đình - kết nối tai trong đến não. Các triệu chứng nói chung bao gồm mất thính lực tiến triển và ù tai ở một bên kèm theo chóng mặt hoặc mất cân bằng.
Nhiễm độc thuốc: Thuốc chống tăng huyết áp, thuốc điều trị trầm cảm, lợi tiểu, thuốc chống hen, một số kháng sinh như streptomycin, kanamycin, gentamycin... khi ngừng thuốc, chóng mặt sẽ hết. Tuy nhiên có những thuốc phải dùng kéo dài nên cần thông báo lại với bác sĩ mức độ chóng mặt.
Nguyên nhân khác: Thiểu năng ôxy não, thiếu máu não do tổn thương tuần hoàn, hạ huyết áp, tăng huyết áp, xơ hóa mạch máu, các bệnh về tim mạch... cũng gây chóng mặt. Cũng có thể chóng mặt là một triệu chứng của một vấn đề thần kinh nghiêm trọng hơn như đột quỵ, xuất huyết não hoặc bệnh đa xơ cứng. Trong trường hợp này thường kèm theo các triệu chứng thần kinh khác chẳng hạn như nhìn đôi, nói khó, yếu hoặc tê mặt, yếu liệt nửa người... cần đưa bệnh nhân tới trung tâm đột quỵ ngay.
Hậu quả do chóng mặt
Chóng mặt có thể làm tăng nguy cơ té ngã và làm bị thương bản thân mình. Đặc biệt nguy hiểm bị chóng mặt trong khi đang lái xe trên đường hoặc vận hành máy móc có thể tăng khả năng tai nạn. Cũng có thể gặp hậu quả lâu dài nếu tình trạng chóng mặt không được điều trị.
Cách chữa trị
Trước một bệnh nhân chóng mặt cần điều trị triệu chứng chóng mặt cho bệnh nhân dễ chịu, trong quá trình đó sẽ tìm nguyên nhân và điều trị nguyên nhân.
Với cơn chóng mặt cấp tính: Trước hết phải trấn an bệnh nhân và người thân về tính chất thường thoái triển của triệu chứng. Cho bệnh nhân nghỉ ngơi tại giường yên tĩnh. Kê đơn một thuốc chống chóng mặt bằng đường tĩnh mạch mỗi ngày trong thời kỳ cấp tính.
Với chóng mặt mạn tính: Nếu xác định được nguyên nhân gây chóng mặt thì tùy nguyên nhân, thầy thuốc sẽ chỉ định các thuốc thích hợp kết hợp tập vật lý trị liệu phù hợp. Chẳng hạn chóng mặt tư thế kịch phát lành tính có thể tự tập luyện như sau: bệnh nhân tự nằm nghiêng một bên, đợi cho hết chóng mặt khoảng 30 giây rồi chuyển sang bên kia. Làm cho đến khi nào hết chóng mặt thì thôi. Nghỉ khoảng 2-3 giờ lại tập tiếp, tập liên tục vài ngày liền.
Vấn đề tai trong: Phục hồi chức năng tiền đình được sử dụng để điều trị thần kinh tiền đình cấp hoặc rối loạn chức năng tiền đình tai trong. Để trị buồn nôn và chóng mặt, bác sĩ có thể kê toa thuốc an thần hoặc chỉ định ngắn hạn thuốc kháng viêm corticosteroid có thể cải thiện chức năng tiền đình.
Bệnh Meniere: Điều trị bệnh Meniere liên quan đến việc duy trì giảm dịch cơ thể qua việc sử dụng lợi tiểu và thường xuyên thay đổi chế độ ăn uống, chẳng hạn như một chế độ ăn ít muối. Đôi khi phẫu thuật là một lựa chọn.
Rối loạn lo âu: Bác sĩ có thể cho dùng thuốc kết hợp điều trị tâm lý để giúp đối phó với sự lo lắng và quản lý chóng mặt.
Chóng mặt có thể dẫn đến té ngã và chấn thương nghiêm trọng, vì vậy chống ngã bằng cách loại bỏ những mối nguy hiểm vấp ngã; ngồi hay nằm xuống ngay lập tức khi cảm thấy chóng mặt; tránh lái xe hoặc vận hành máy móc nặng nếu bị chóng mặt thường xuyên; sử dụng ánh sáng nếu ra khỏi giường vào ban đêm, có thể dùng gậy chống để hỗ trợ khi đi lại để tránh ngã; tránh sử dụng cà phê, rượu và thuốc lá; không uống bia rượu, không hút thuốc lá; không uống trà và cà phê đặc... vì sử dụng quá nhiều các chất này có thể co các mạch máu, làm cho các dấu hiệu và triệu chứng xấu đi.
