Trong Đông y, huyết thường phối hợp với khí, khí dồi dào lưu thông được là nhờ huyết. Khí có tác dụng làm ấm cơ bắp, hóa sinh ra tinh huyết để thống nhiếp huyết dịch. Huyết có tác dụng chuyển tải dương khí làm mềm mại cơ bắp cả hai có quan hệ mật thiết chặt chẽ với nhau.
Tùy từng trường hợp mà dùng bài thuốc phù hợp như sau
Do huyết hư sinh chứng tâm quý (tim hồi hộp)
Triệu chứng: Hồi hộp, chóng mặt quay cuồng, mất ngủ, khi ngủ hay mê sảng, mặt trắng nhợt, tinh thần mệt mỏi, chất lưỡi đỏ, mạch tế nhược.
Điều trị: Bổ huyết dưỡng tâm an thần.
Bài thuốc: Quy tỳ thang. Nhân sâm 12g, viễn chí 8g, bạch truật 12g, hoàng kỳ 12g, mộc hương 4g, sinh khương 3 lát, phục linh 12g, đương quy 12g, long nhãn 8g, Táo nhân 16g, cam thảo 4g, đại táo 3 quả. Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn, hoặc lúc đói.
Một số vị thuốc trong bài Quy tỳ thang trị chứng huyết hư.
Do huyết hư dẫn đến tâm huyết hư suy
Triệu chứng: Tâm quý chính xung (tim đập nhanh rối loạn nhịp) hay quên, mất ngủ kéo dài, hay mê sảng, sắc mặt buồn, Chất lưỡi nhạt, mạch tế hoặc kết đại.
Điều trị: Dưỡng huyết bổ tâm an thần.
Bài thuốc: Dưỡng tâm thang: hoàng kỳ 16g, đương quy 16g, phục thần 12g, xuyên khung 8g, bạch linh 12g, ngũ vị tử 10g, cam thảo 4g, đại táo 3 quả, viễn chí 10g, hắc táo nhân 20g, bán hạ (chế) 12g, nhục quế 10g, sinh khương 4g, bá tử nhân 12g, nhân sâm 12g. Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn. Hoặc tán bột làm viên hoàn mật ong, mỗi viên 5g, ngày uống 2 lần mỗi lần uống 2 viên trước khi ăn sáng và ăn tối.
Do huyết hư dẫn đến can (gan) huyết hư
Triệu chứng: Chóng mặt ù tai, đau hai mạng sườn, hay sợ hãi, da mặt nhăn nheo, đối với phụ nữ kinh nguyệt không đều, hay bế kinh, chất lưỡi nhạt, mạch huyền tế.
Điều trị: Bổ huyết dưỡng can.
Bài thuốc: Tứ vật thang gia vị: thục địa 120g, xuyên quy 80g, xuyên khung 60g, bạch thược 80g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia thêm một số vị khác cho thích hợp như: bạch truật, hắc táo nhân, viễn chí, ngũ vị tử... Cách dùng: Tán bột làm viên hoàn mật ong, mỗi viên 5g, ngày uống 3 lần mỗi lần uống 2 viên trước khi ăn.
Do huyết hư sinh chứng huyễn vựng (chóng mặt choáng váng)
Triệu chứng: Chóng mặt quay cuồng hễ lao động thì bệnh nặng thêm, mặt trắng nhợt, môi tái xanh, móng tay móng chân nhợt nhạt, tinh thần mệt mỏi, hay hụt hơi hồi hộp mất ngủ.
Điều trị: Ích khí dưỡng huyết.
Bài thuốc: Quy tỳ thang: nhân sâm 12g, viễn chí 8g, bạch truật 12g, hoàng kỳ 12g, mộc hương 4g, sinh khương 3 lát, phục linh 12g, đương quy 12g, long nhãn 8g, táo nhân 16g, cam thảo 4g, đạị táo 3 quả.
Khi dùng phải gia thêm các vị như: thục địa, cúc hoa, thảo quyết minh. Nếu là phụ nữ gia thêm hương phụ. Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày uống trước khi ăn.
Do huyết hư sinh chứng đầu thống (đau đầu)
Triệu chứng: Đau đầu ê ẩm, chóng mặt, khi cơ thể mệt mỏi thì đau nhiều, ăn uống kém, ngủ kém.
Điều trị: Bổ dưỡng khí huyết.
Bài thuốc Bát trân thang gia vị: nhân sâm 12g, bạch truật 12g, thục địa 12g, đương quy 8g, phục linh 12g, cam thảo 4g, xuyên khung 6g, bạch thược 8g. Nếu huyết áp thấp gia thêm: thăng ma 8g, sài hồ 6g. Nếu huyết áp cao gia thêm: thiên ma, câu đằng... Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
Chứng huyết hư đại tiện bí kết (táo bón)
Triệu chứng: Đại tiện bí kết phân rắn như phân dê, rặn không ra, mặt nhợt nhạt, môi lưỡi khô, hay chóng mặt hoa mắt mạch tế sác.
Điều trị: Bổ âm dưỡng huyết sinh tân dịch.
Bài thuốc Nhuận tràng hoàn: đương quy 16g, sinh địa 16g, hỏa ma nhân 12g, đào nhân 12g, thục đại hoàng 8g. Tán bột làm viên hoàn mật mỗi viên 5g, ngày uống 3 lần mỗi lần uống 1 viên uống với nước đun sôi để nguội.
Chứng huyết hư do mất nhiều máu cấp tính
Triệu chứng: Chảy máu chỗ chấn thương, chảy máu mũi, chảy máu dưới da, sắc mặt trắng nhợt, hoa mắt chóng mặt, tinh thần mệt mỏi, có trường hợp bị choáng.
Điều trị: Bổ khí nhiếp huyết.
Bài thuốc: Nhân sâm quy tỳ thang: sâm cao ly 26g, bạch truật 16g, bạch linh 12g, hoàng kỳ 16g, long nhãn 8g, hắc táo nhân 30g, đương quy 12g, mộc hương 4g, viễn chí 6g, chích cam thảo 4g. Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
