Trẻ lâu là mong ước ngàn đời của con người. Trong mỗi hoàn cảnh, mỗi thời đại và mỗi người lại có những cách thức rất riêng để giữ được sự trẻ trung bền lâu ấy. Giúp bạn có thêm những bí quyết này phóng viên báo Sức khỏe & Đời sống đã có cuộc trò chuyện với một trong các chuyên gia đầu ngành da liễu - PGS.TS. BS cao cấp Nguyễn Duy Hưng - Tổng thư ký Hội Da liễu Việt Nam.
PGS.TS.Nguyễn Duy Hưng
Phóng viên: Thưa PGS, nếu giấu tuổi đi thì điều gì khiến ta cảm nhận được một người là trẻ hay già?
PGS.TS. Nguyễn Duy Hưng: Điều khiến ta cảm nhận được một người là trẻ hay già trước hết ở diện mạo của người ấy, ở vẻ mặt, thần sắc và phong thái của họ. Nhưng có lẽ cái cảm nhận mạnh mẽ nhất đó chính là làn da. Một người có làn da tươi trẻ, hồng hào chắc chắn sẽ trẻ hơn nhiều người cùng tuổi nhưng làn da nhăn nheo, khô ráp. Da là hàng rào bảo vệ cơ thể, giúp cơ thể ổn định thân nhiệt, chống mất nước, bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân độc hại của môi trường như: vi khuẩn, bụi bẩn, ánh nắng... Da còn là nơi đón nhận các xúc giác của cơ thể, giúp ta biết đau, nóng, lạnh và khoái cảm.
Xin PGS cho biết quá trình lão hóa da xảy ra bắt đầu ở tuổi nào, vì sao da lại bị lão hóa?
Quá trình lão hóa của con người xác định bởi hai yếu tố: Di truyền và các tác động của môi trường đến cơ thể. Về di truyền có “gen lão hóa”, gen này đã lập trình quá trình lão hóa của mỗi người từ khi sinh ra. Sự lão hóa tế bào làm ức chế sự phân bào, do vậy việc sinh sản của tế bào bị giảm đi và dẫn theo giảm đổi mới tổ chức tế bào. “Gen trường thọ” có khoảng 10 loại gen để chống lại các tác động của môi trường như: Đói khát, tia tử ngoại, các chất oxy hóa, nhiệt độ nóng lạnh... Và các yếu tố tác động bên ngoài môi trường, căng thẳng thần kinh, chế độ dinh dưỡng và bệnh tật tác động lên quá trình lão hóa của con người. Các chất oxy hóa làm tổn hại tế bào (các gốc tự do), tác động đến các enzyme, làm hủy hoại protein.
Lão hóa da cũng chịu sự ảnh hưởng của hai yếu tố: Yếu tố nội sinh do thời gian của cuộc đời làm con người già đi (lão hóa da thực sự) và yếu tố ngoại sinh do những tác động môi trường bên ngoài mà ánh nắng mặt trời là nhân tố quan trọng nhất gây lão hóa da.
Các biểu hiện của lão hóa da có thể nhận biết là: Da khô, khi sờ thấy thô ráp, da bị nhăn nheo, da nhẽo, da trùng xuống, da bị teo, da có màu vàng nhạt không còn hồng hào như trước nữa, xuất hiện các tổ chức tân sinh lành tính, các vết sắc tố và nám da, tóc muối tiêu rồi bạc. Cấu tạo vi thể có những thay đổi ở thượng bì da và ở trung bì nông, các nhú bì có chức năng nuôi dưỡng thượng bì trở nên mỏng và do vậy da không được nuôi dưỡng đầy đủ như trước nữa. Sự tổng hợp vitamin D cũng suy giảm. Trung bì cũng bị teo mỏng, giảm số lượng tế bào và mạch máu, thậm chí có nơi mất tế bào và mạch máu. Các sợi tạo keo như sợi chun (elastin), sợi keo (collagen) và các chất cơ bản ở trung bì cũng giảm mạnh về số lượng và thay đổi về chất lượng, từ tuổi 30 trung bình mỗi năm giảm 1%. Do những thay đổi này mà da trở nên lỏng lẻo, độ đàn hồi kém và bị nhăn nheo, bị trùng xuống, khả năng giữ nước của lớp sừng kém do vậy da không còn căng mọng như tuổi đôi mươi nữa. Các mạch máu, tuyến mồ hôi, tuyến bã, các đầu mút thần kinh ở da cũng giảm về số lượng và teo nhỏ về kích thước. Nuôi dưỡng da vì vậy bị kém đi. Khả năng tái tạo và đổi mới tổ chức tế bào bị chậm lại. Một biểu hiện của lão hóa da là giảm số lượng các tế bào hắc tố. Chúng ta có thể thấy được bằng biểu hiện của tóc bị bạc, theo các khảo sát thì có trên 50% số người trên 50 tuổi bị bạc một nửa tóc. Hơn nữa, sợi tóc cũng nhỏ hơn và tóc mọc cũng chậm hơn. Sự lão hóa da có thể nhận biết khi người ta ở độ tuổi 30, thậm chí một số người còn sớm hơn.
PGS có thể chia sẻ phương cách để ngăn chặn quá trình lão hóa và chăm sóc da hàng ngày giúp duy trì sự trẻ trung bền lâu ở mỗi người?
Một số phương pháp bảo vệ và điều trị lão hóa da. Đó là:
Bảo vệ da với ánh nắng: có nhiều phương pháp bảo vệ da với ánh nắng gồm mặc quần áo, đeo găng tay, đội mũ, nón rộng vành, tránh ra nắng vào giờ có cường độ cao tia tử ngoại (UVA, UVB) 13h-15h. Kem chống nắng với độ SPF lớn hơn 15. Trong những ngày hè nóng bỏng hoặc khi tiếp xúc nhiều với ánh nắng có thể bôi kem chống nắng có chỉ số SPF cao hơn 30. Bôi kem chống nắng cần lưu ý là phải bôi trước khi ra ngoài 30 phút. Sử dụng kem cả những ngày trời không nắng vì khi đó tia UVA vẫn có cường độ như những ngày nắng. Kem chống nắng tốt nhất là có cả chống lại UVA và UVB. Hiện nay có một số sản phẩm chống nắng có chất làm mềm da, dưỡng da rất tốt và tiện lợi khi sử dụng.
Sử dụng các sản phẩm có retinoic acid hoặc tretinoin bôi: Các sản phẩm này có hiệu quả chống lão hóa da và đổi mới tổ chức tế bào da sau 10-12 tháng sử dụng. Các nghiên cứu thực nghiệm và xét nghiệm tổ chức tế bào cho thấy thuốc có hiệu quả cả với lão hóa da thực thụ và lão hóa da do ánh nắng. Trên lâm sàng cho thấy thuốc có tác dụng rất tốt chữa vết nhăn da, làm da giảm thô ráp, trở nên mịn màng hơn, chống nhiễm sắc tố trên da. Hiệu quả quan trọng nữa của thuốc là làm tăng mạch máu ở các nhú bì và do vậy tăng nuôi dưỡng da. Thuốc còn có hiệu quả điều trị nám da mặt, chữa trứng cá. Tuy nhiên, khi bôi sản phẩm loại này có thể gây đỏ da, kích ứng da và bong da. Do vậy cần có sự chỉ định chặt chẽ của thầy thuốc khi dùng các sản phẩm loại này.
Các sản phẩm từ hoa quả, các axít hoa quả (Alpha-Hydroxy Acid hay AHA): Được chiết xuất từ các sản phẩm thông thường sử dụng hàng ngày như axit lactic, hoa quả (axit malic, axit citric, axit glycolic). Bôi các sản phẩm AHA trên vùng da bị tổn hại do ánh nắng có tác dụng chữa các nếp nhăn, da bị thô ráp và các vết da nhiễm sắc tố bị xạm. Các nghiên cứu cho thấy khi bôi AHA 6 tháng sẽ cải thiện rõ về độ dày thượng bì, trung bì, tăng số lượng sợi chun, sợi keo và chất cơ bản trong trung bì.
Một làn da hồng hào mịn màng sẽ trẻ trung hơn một làn da khô ráp.
Các chất chống oxy hóa: Các chất này dùng đường toàn thân hoặc bôi trên da có tác dụng chống các chất oxy hóa và chống các gốc tự do. Nghiên cứu cho thấy thuốc có hiệu quả đối với việc giảm tác hại của tia UV, giảm ung thư da. Các chất này gồm vitamin A (retinol), vitamin C (axit ascorbic) và vitamin E (tocopherols), beta-carotene, bioflavinoids.
Điều trị bằng hormon: Sử dụng các hormon sinh dục nữ cho phụ nữ mãn kinh có hiệu quả cho da dày hơn, các sợi tạo keo tăng lên, tế bào tăng sinh. Hormon cũng có hiệu quả làm cho da đỡ bị thô ráp, đỡ khô và chống các vết nhăn da. Các tuyến mồ hôi và tuyến bã tăng hoạt động làm cho da mịn màng hơn, mát dịu hơn.
Sử dụng các chất chống lão hóa: Bằng cách bồi phụ các loại collagen, protein, chống các gốc tự do bằng các vitamin và các hoạt chất chiết xuất từ thiên nhiên. Hiện nay có một số sản phẩm loại này trên thị trường, khi sử dụng chúng ta cần phải hiểu rõ và cũng cần biết rằng hiệu quả của thuốc cũng có mức độ nhất định.
Ngoài việc chăm sóc da, PGS có thể bật mí bí quyết để giúp chúng ta trẻ lâu?
Để giúp chúng ta trẻ lâu theo tôi trước hết bạn cần hiểu lão hóa là tất yếu của tạo hóa: Sinh- Lão- Bệnh- Tử! Bạn cần phải giữ cho tâm hồn mình luôn tươi mới, trí óc luôn minh mẫn, có một chế độ sinh hoạt khoa học, một chế độ dinh dưỡng phù hợp với lứa tuổi, giới và cơ địa của mình. Giữ cho mình có suy nghĩ lạc quan, luôn trau dồi tri thức, ăn uống, sinh hoạt điều độ... những việc tưởng chừng rất đỗi đơn giản này nhưng để thực hiện được đều đặn không hề dễ dàng. Một cuộc sống thanh thản, hạnh phúc và điều độ giúp chúng ta trẻ lâu hơn. Đặc biệt giấc ngủ ngon làm cho cơ thể phục hồi và khoẻ mạnh. Giấc ngủ cũng làm cho chúng ta trẻ lâu hơn và các dấu hiệu tuổi già sẽ đến muộn hơn.
Xin trân trọng cảm ơn PGS!