Khả năng trời phú đã giúp người phụ nữ lưu giữ lại những nét văn hóa rất riêng của dân tộc trong từng đường kim mũi chỉ.
Sức hút mãnh liệt
Tranh thêu tay không chỉ cuốn hút người chơi, khách hàng thông thường mà với mỗi người nghệ nhân gắn bó với nghề thêu thì chính bản thân họ cũng phải thừa nhận càng làm tranh càng thấy mình bị cuốn theo nghề.
Tranh thêu được ra đời cách đây hơn 2.500 năm. Theo tư liệu lịch sử, vùng đất Tô Châu là chiếc nôi sản sinh ra loại hình nghệ thuật vô cùng đặc biệt này. Ở nước ta, nghề thêu có từ bao giờ không ai rõ, chỉ biết từ xa xưa, giới quý tộc, vua quan phong kiến đã dùng cờ lộng, trang phục thêu rồng phượng để trang trí và tỏ rõ uy quyền.
Được thực hiện hoàn toàn bằng tay, mỗi bức tranh thêu là một tác phẩm nghệ thuật riêng biệt.
Khi đất nước rơi vào cảnh binh đao của nạn ngoại xâm, đường kim mũi chỉ sắc sảo của người phụ nữ Việt đã vượt lên nét đẹp của nghệ thuật đơn thuần. Nghệ thuật thêu thể hiện niềm tự hào dân tộc khi lá cờ thêu lời thề của Trưng Trắc “đền nợ nước, báo thù nhà” hùng dũng trong cuộc khởi nghĩa chống quân xâm lược Hán, hay với lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch, báo hoàng ân” của vị anh hùng thiếu niên Trần Quốc Toản vào cuối thế kỷ XIII. Qua bao thăng trầm và cải biến nghệ thuật thêu truyền thống, dân gian đã tôn ngài Lê Công Hành, quê quán tại Hà Tây, sống vào khoảng đầu thế kỷ XVII làm tổ sư nghề thêu. Lê Công Hành đỗ tiến sĩ năm 1640 đời vua Lê Chân Tông và được cử đi sứ Trung Quốc. Với thực tế của chuyến đi sứ, ông đã học hỏi, đúc kết kinh nghiệm từ đường kim mũi chỉ của nghề thêu Trung Quốc, sau đó kết hợp với kĩ thuật thêu dân gian Việt Nam để hình thành nên nghề thêu truyền thống của người Việt và lưu truyền đến ngày nay.
Khi thưởng thức một bức tranh thêu, chúng ta dễ dàng nhận biết được sự mềm mại, uyển chuyển hay sự mạnh mẽ quyết đoán trong tính khí của người phụ nữ, từ đó chúng ta có thể hiểu được thế giới nội tâm của họ. Không quá lời khi ví von một bức tranh thêu cũng giống như mảnh vườn cảm xúc của người phụ nữ. Đây chính yếu tố mang lại sức hút mãnh liệt cho dòng tranh thêu. Đường kim mũi chỉ khi ẩn ảo huyền mộng, khi mềm mại tưởng chừng như yếu đuối, nhưng lại mang theo sự mạnh mẽ với những khát khao cháy bỏng không ngừng. Người xưa luôn coi trọng thế giới nội tâm của người phụ nữ, bởi đó mới là trí tuệ thực sự bền vững, là vẻ đẹp thực sự trường tồn của họ, nên đặc biệt có nhã hứng thưởng thức và đánh giá qua góc nghệ thuật tâm hồn họ.
Được thực hiện hoàn toàn bằng tay, nên mỗi bức tranh thêu là một tác phẩm nghệ thuật riêng biệt, cả một triệu bức thì cũng không có bức nào giống bức nào. Ngay cả khi chính một người nghệ nhân thêu cùng một loại tác phẩm, thì chúng cũng có sự khác biệt đôi chút. Để thực hiện một tác phẩm thêu, người phụ nữ trước tiên phải là người kiên trì nhẫn nại, tận dụng sự khéo léo mềm mại vốn có trong bản tính trời ban, họ sẽ gửi gắm sự tỉ mỉ qua từng mũi thêu, từng đường chỉ, nâng niu nó như chính sự mượt mà trong tâm hồn của họ.
Gìn giữ hồn Việt trong từng nét thêu
Để tạo được một bức tranh thêu tay hoàn mỹ, nghệ nhân phải dùng đúng loại chỉ truyền thống được nhuộm từ màu của cỏ cây thiên nhiên. Đặc biệt là chỉ tơ tằm với độ óng mịn đặc trưng để tạo cho các bức tranh, nhất là tranh phong cảnh, những màu sắc tự nhiên nhất. Người thêu tranh vừa phải có lòng đam mê vừa có năng khiếu về hội họa. Có như vậy, đường nét uyển chuyển và cái hồn của bức tranh mới được chuyển tải ở nhiều sắc độ.
Qua năm tháng, đường kim mũi chỉ đã trở thành nghề truyền thống của dân tộc. Bằng đôi bàn tay khéo léo, người nghệ nhân đã tạo nên những bức tranh sống động về cỏ cây, hoa lá, chim muông, mây nước, làng quê và đất nước con người Việt Nam. Nhẹ nhàng mà tinh tế, mộc mạc mà có hồn, những sản phẩm tranh thêu giàu giá trị nghệ thuật ngày nay được nhiều phụ nữ Việt Nam dành công sức học hỏi và sáng tạo nên. Không những các nghệ nhân, mà cả những người phụ nữ bình thường cũng có thể thêu tranh để làm đẹp cho căn nhà của mình, để làm tặng phẩm cho người khác.
Phần lớn những bức tranh thêu tay được nhiều người yêu thích tại Việt Nam đều mang đậm bản sắc, hồn cốt và nhất là nét đẹp trong sự khéo léo của người phụ nữ. Trong những bức tranh thêu chữ, cửu ngư, uyên ương, chim công là ẩn chứa những nét tính cách đáng quý của người phụ nữ: sự tỉ mẩn, gửi gắm những ước mơ, tình cảm, sự khéo léo, chịu thương chịu khó.
Vượt qua không gian địa lý, ngày nay, những bức tranh thêu tay đã có thể đến với bạn bè trên khắp thế giới như một cách lan tỏa nét đẹp của văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, nghề thêu tay truyền thống vẫn cần hơn nữa sự quan tâm và phát triển của các làng nghề để góp phần tôn vinh vẻ đẹp truyền thống của đất nước và con người Việt Nam.