Mới đây, tại Thạch Thất (Hà Nội), một em bé mới hơn 30 ngày tuổi bị tử vong do chính mẹ ruột sát hại. Theo cơ quan cảnh sát điều tra thì nguyên nhân ban đầu do người mẹ trẻ này bị trầm cảm nặng sau sinh đã dẫn đến hành động tiêu cực. Vậy đối với phụ nữ bị mắc bệnh trầm cảm sau sinh cần được chữa trị bằng thuốc gì, như thế nào?
Nguyên nhân nào gây trầm cảm sau sinh?
Chứng trầm cảm sau sinh có thể là kết hợp các yếu tố thể chất và tinh thần. Sau khi sinh, nồng độ hormon trong cơ thể người phụ nữ nhanh chóng giảm xuống dẫn đến sự thay đổi hóa học trong não bộ người mẹ và gây ra sự thay đổi tâm trạng. Ngoài ra, nhiều bà mẹ không được nghỉ ngơi cần thiết cùng với thiếu ngủ liên tục có thể dẫn đến gánh nặng về thể chất và kiệt sức, điều này đóng góp lớn vào các triệu chứng trầm cảm sau sinh.
Một số triệu chứng phổ biến mà phụ nữ có thể gặp phải bao gồm: Cảm thấy buồn, vô vọng, trống rỗng hoặc quá tải; Khóc thường xuyên hơn bình thường hoặc không có lý do rõ ràng; Lo lắng hoặc cảm thấy sợ hãi; Cảm thấy buồn phiền, cáu kỉnh hoặc bồn chồn; Ngủ quá nhiều hoặc không thể ngủ được ngay cả khi đứa trẻ đã ngủ; Khó khăn khi tập trung, ghi nhớ chi tiết và đưa ra quyết định; Có những cơn giận dữ hoặc mất kiểm soát; Không quan tâm đến các sở thích trước đây của bản thân; Đau đớn về thể chất (đau nhức cơ thể, nhức đầu thường xuyên, đau dạ dày và đau cơ); Ăn quá ít hoặc quá nhiều; Xa lánh hoặc lảng tránh bạn bè và gia đình; Khó khăn trong việc hình thành tình cảm gắn kết với con mình; Không tin tưởng vào khả năng chăm sóc con mình; Xuất hiện những suy nghĩ về việc làm hại bản thân hoặc cho con của mình…
Do nhiều nguyên nhân, phụ nữ sau sinh rất dễ mắc bệnh trầm cảm, cần phát hiện sớm để được giúp đỡ kịp thời (ảnh minh họa).
Chữa trị trầm cảm sau sinh thế nào?
Trên thế giới, khoảng 10% phụ nữ mang thai và 13% phụ nữ vừa mới sinh có triệu chứng rối loạn tâm thần, chủ yếu là trầm cảm. Ở các nước đang phát triển, tỷ lệ này còn cao hơn, tương ứng với 15,6% trong thời kỳ mang thai và 19,8% sau khi sinh con. Như trên đã nói, trong một số trường hợp nghiêm trọng, người mẹ có thể bị đau khổ đến nỗi có suy nghĩ và hành vi tự tử hoặc giết hại con của mình. Do đó, khi có dấu hiệu trầm cảm sau sinh, phụ nữ cần phải được điều trị càng sớm càng tốt. Có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả cho chứng trầm cảm sau sinh. Các chuyên gia sức khỏe có thể giúp bạn lựa chọn điều trị tốt nhất, bao gồm:
Phương pháp trị liệu bằng tham vấn tâm lý: Phương pháp điều trị này là các cuộc nói chuyện riêng với chuyên gia về sức khỏe tâm thần (chuyên gia tư vấn, bác sĩ trị liệu, nhà tâm lý học, bác sĩ tâm thần hoặc nhân viên y tế cộng đồng). Hai loại tư vấn cho thấy có hiệu quả đặc biệt trong điều trị chứng trầm cảm sau sinh là: “Liệu pháp hành vi nhận thức” (giúp người bệnh nhận ra và thay đổi suy nghĩ tiêu cực và hành vi của mình) và “Liệu pháp tương tác” (giúp mọi người xung quanh hiểu và hỗ trợ điều trị với người bị bệnh).
Ngoài ra, các liệu pháp vật lý trị liệu đơn giản cũng góp phần cải thiện tốt các tình trạng này như: tập thể dục hàng ngày, thư giãn, tận hưởng các sở thích, tiếp xúc nhiều hơn và mở lòng với những người thực sự quan tâm đến bạn...
Điều trị bằng thuốc: Các thuốc chống trầm cảm tác động lên các chất hóa học trong não bộ liên quan đến việc điều chỉnh tâm trạng. Các thuốc chống suy nhược cũng được cân nhắc sử dụng và thường mất vài tuần để đạt hiệu quả cao nhất. Mặc dù những thuốc này thường được xem là an toàn với sữa mẹ nhưng người bệnh vẫn cần trao đổi với nhân viên y tế về lợi ích và nguy cơ cho cả bản thân và đứa trẻ.
Thuốc chống trầm cảm thường được sử dụng kết hợp với các liệu pháp điều trị tư vấn và hỗ trợ. Người bệnh có thể cảm thấy tốt hơn ngay sau 1 - 3 tuần dùng thuốc. Tuy nhiên, có thể mất từ 6 - 8 tuần mới có thể cải thiện phần lớn các triệu chứng. Nếu người mẹ có thắc mắc hoặc lo lắng trong quá trình dùng thuốc hoặc không nhận thấy bất cứ sự cải thiện nào sau 3 tuần dùng thuốc, hãy trao đổi lại với bác sĩ.
Thuốc chống trầm cảm thường được sử dụng trong ít nhất 6 tháng, thậm chí kéo dài đến hơn 1 năm, trước tiên để điều trị chứng trầm cảm sau sinh và sau đó để ngăn ngừa tái phát triệu chứng. Thời gian điều trị càng kéo dài ở các phụ nữ có tần suất xuất hiện các cơn trầm cảm cao.
Điều trị chứng trầm cảm của người mẹ rất quan trọng đối với em bé. Nhưng ở một khía cạnh khác, cho con bú sữa mẹ lại rất tốt cho sức khỏe của bé và tốt cho mối quan hệ của bé với mẹ. Vậy nên tốt nhất nếu có thể được thì hãy vừa điều trị trầm cảm và vẫn nuôi con bằng sữa mẹ bằng cách lựa chọn biện pháp không dùng thuốc trước khi phải dùng thuốc. Nếu sử dụng thuốc thì cần chọn những loại thuốc ít ảnh hưởng nhất đến sữa mẹ và em bé. Cuối cùng, nếu buộc phải lựa chọn một loại thuốc nào đó mà phải ngưng cho chon bú thì người mẹ hãy dùng thuốc.
Các thuốc cụ thể: Các thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRIs) thường được ưu tiên sử dụng. Hầu hết các SSRIs được cho là an toàn khi sử dụng trong khi cho con bú. Bởi vì SSRIs đi vào sữa mẹ ở nồng độ rất thấp.
Các thuốc chống trầm cảm 3 vòng (tricyclics) cũng được cho là an toàn khi sử dụng trong khi cho con bú.
Tuy vậy, bạn luôn cần trao đổi với bác sĩ tư vấn trước khi sử dụng thuốc để đảm bảo an toàn nhất cho cả mẹ và bé.
Nếu không được điều trị, trầm cảm sau sinh có thể kéo dài hàng tháng hoặc nhiều năm. Ngoài việc ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ, nó có thể ảnh hưởng đến khả năng kết nối và chăm sóc con của người phụ nữ và có thể gây ra các vấn đề liên quan đến sức khỏe như: Ngủ, ăn uống và hành vi khi bé phát triển.