Dù không nêu đích danh ai, song giới phân tích cho rằng Tổng thống Duterte có thể đang ám chỉ tới Mỹ và Australia - hai nước có hiệp ước quân sự với Philippines. Tổng thống Duterte cũng nói thêm "Tôi làm Tổng thống trong 6 năm. Tôi muốn là bạn với Trung Quốc”. Đây là tuyên bố gây sốc mới nhất mà nhà lãnh đạo Philippines đưa ra và nó cũng được ví như “một gáo nước lạnh mới” dội vào những nỗ lực của Mỹ nhằm duy trì quan hệ hữu hảo với đồng mình truyền thống Philippine. Bởi chỉ một tháng trước, ông cũng đã tuyên bố muốn quân đội Mỹ rút khỏi đảo miền Nam Mindanao khi cho rằng sự có mặt của quân đội Mỹ đang làm trầm trọng thêm tình trạng xung đột giáo phái tại đây. Trong chuyến thăm Trung Quốc 4 ngày, ông Duterte còn tuyên bố muốn "chia tay" với Mỹ cả về quân sự và kinh tế. Sau đó, Tổng thống Duterte đã điều chỉnh rằng phát biểu này chỉ nhằm thể hiện một chính sách đối ngoại độc lập mới không phụ thuộc vào Mỹ của Philippines.
Sẽ không dễ hàn gắn?
Trước thềm chuyến thăm Nhật bản, hãng tin Reuters dẫn lời của Trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương, ông Daniel Russel rằng Mỹ lo lắng về những «chuỗi tuyên bố gây tranh cãi, những bình phẩm và sự mập mờ về những ý định của Philippines ».
Hãng tin Kyodo dẫn lời nhà phân tích chính trị Nhật bản Narushige Michishita nói rằng “Sẽ thật tốt nếu không phải lo ngại về những gì xảy ra hiện nay trong quan hệ trục đồng minh truyền thống Mỹ-Philippine, nhưng đây quả thực là điều khó khăn”. Thậm chí mối quan hệ với Trung quốc của Manila chỉ một là "liên minh mậu dịch và thương mại". Nhưng nay, với tuyên bố “sẽ đuổi Mỹ và Australia trong 2 năm tới”, quả thực việc cải thiện quan hệ giữa hai đồng minh truyền thống trên sẽ khó khăn hơn rất nhiều.
Trong khuôn khổ chuyến thăm Nhật bản, Tổng thống Duterte yêu cầu binh lính nước ngoài (Mỹ) rút khỏi nước này trong 2 năm tới
Trên thực tế, không thể phủ nhận rằng Nhật bản là một đối tác kinh tế quan trọng của Philipipines. Hiện, Nhật Bản là nước cung cấp viện trợ phát triển hàng đầu, đối tác thương mại và nhà đầu tư nước ngoài quan trọng của Philippines, sau đó mới là Mỹ. Cách đây vài tháng, Nhật Bản và Philippines đã ký kết một thỏa thuận quốc phòng cho phép Tokyo cung cấp thiết bị và công nghệ quân sự cho Manila. Nhật Bản không dấu diếm tham vọng sẽ đóng một vai trò quan trọng hơn trong việc nâng cấp cơ sở hạ tầng của Philippines với “Kế hoạch trong mơ” trị giá 57 tỷ USD do Jica đề xuất. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe còn đề nghị cho Philippines vay 5 tỷ yên (tương đương 48,2 triệu USD) trong cuộc gặp với Tổng thống Rodrigo Duterte.
Khi kinh tế trở thành đòn bẩy vững chắc, Tokyo cũng không giấu diếm tham vọng xây dựng tầm ảnh hương quan trọng hơn với Manila, chẳng hạn như trở thành “cầu nối hòa giải” giữa Manila và Washington khi hai bên thường xuyên “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt” thời gian gần đây. Song, những phát ngôn nóng rẫy của nhà lãnh đạo Philippines khiến cho mọi việc trở nên khó khăn thêm bội phần.
Trong trường hợp phải cân nhắc lựa chọn, có lẽ nhà lãnh đaạo Philippines sẽ nỗ lực thể hiện chính sách đối ngoại độc lập và không phụ thuộc vào ai.Cùng với chiến dịch chống ma túy gây tranh cãi, sự thể hiện này được cho là đang đem lại tỷ lệ ủng hộ ông Duterte cao trong dân chúng. Dù tuyên bố “sẽ làm bạn với Trung quốc”, nhưng cuộc hội đàm với Thủ tướng Nhật bản Shinzo Abe, Tổng thống Duterte khẳng định Philippines mong muốn giải quyết hòa bình vấn đề Biển Đông dựa trên Luật pháp quốc tế và Luật Biển, đồng thời tỏ rõ lập trường “sẽ đứng về phía Nhật Bản”. “Việc đưa ra lập trường ngoài phạm vi phán quyết là không thể”, ông Duterte nói.
Tuy nhiên, cái giá nhà lãnh đạo Philippines phải trả cũng sẽ không rẻ.Những phát ngôn chống Mỹ của Tổng thống Duterte đã ít nhiều ảnh hưởng đến tâm lý của các doanh nghiệp Mỹ đang làm ăn tại Philippines. Hãng tin Kyodo dẫn lời đại diện Phòng Thương mại Mỹ tại Philippines (AmCham) cho biết họ đã nhận một lượng lớn ý kiến của các doanh nghiệp Mỹ tại Philippines quan ngại về những tuyên bố thiếu thân thiện với Mỹ gần đây của nhà lãnh đạo Duterte.
