Hôm qua, Tổng thống Nga Putin bắt đầu chuyến thăm Nhật Bản 2 ngày nhằm mục đích bình thường hóa quan hệ toàn diện giữa 2 bên. Một trong những vấn đề được thảo luận trong chuyến thăm là tháo gỡ những mâu thuẫn về lãnh thổ. Mặc dù chuyến thăm trên được cho là sẽ không đem lại nhiều kết quả, nhưng đối với Nhật bản, việc đầu tư vào Nga, kéo Moscow tránh xa quỹ đạo của Trung Quốc cũng sẽ là một ưu tiên trọng tâm.
Trong 2 ngày thăm chính thức Nhật Bản, Tổng thống Putin đã tiến hành 2 cuộc gặp riêng rẽ với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe để bàn về vấn đề tranh chấp lãnh thổ, vốn là mâu thuẫn chính trong quan hệ giữa 2 nước suốt thời gian qua.
Trong quá khứ, Nhật Bản và Nga đã từng nhiều lần mâu thuẫn sau sự kiện ngày 01/09/1945, 600 quân lính Liên Xô đổ bộ lên chiếm cứ hòn đảo Shikotan của Nhật Bản. 3 năm sau đó, 17.000 cư dân Nhật trên đảo bị trục xuất khỏi vùng mà Nhật Bản gọi là Lãnh Thổ Phương Bắc của mình, bao gồm bốn hòn đảo trong chuỗi đảo Kuril (mà người Nhật gọi là Chishima) khiến quan hệ Nga-Nhật nhiều lúc “chạm đáy”. Theo tờ The Economist, tranh chấp biển đảo đã làm cho hai nước không thể ký hòa ước chính thức kết thúc cuộc chiến tranh Nga-Nhật, và nếu bế tắc tiếp tục, điều đó có thể đẩy Nga xích lại gần hơn với Trung Quốc. Đây là điều khiến Tokyo phải cảnh giác.
Tổng thống Nga Putin đang có chuyến thăm chính thức Nhật Bản
Chính vì thế, chuyến thăm Nhật Bản của Tổng thống Nga Putin được dư luận các nước đặc biệt quan tâm. Theo kế hoạch, ông Putin và ông Abe sẽ cùng tham dự “Đối thoại doanh nghiệp Nga – Nhật” với sự tham gia của những doanh nghiệp hàng đầu 2 nước. Phía Nga hy vọng có thể ký kết những hợp đồng đầu tư khổng lồ với các doanh nghiệp Nhật bản trong bối cảnh kinh tế Nga vẫn đang trong giai đoạn khó khăn do giá dầu mỏ lao dốc, và hàng loạt lệnh cấm vận của Mỹ và các nước phương Tây sau sự kiện Crimea. Còn phía Nhật bản hy vọng vừa có thể tháo gỡ những khúc mắc trong tranh chấp lãnh thổ, vừa có thể “làm thân” hơn với Nga để thúc đẩy những lợi ích lâu dài sau này.
Tình bạn mới Moscow-Tokyo?
Cùng với những mong muốn bình thường hóa và tháo gỡ những vướng mắc trong lĩnh vực biên giới lãnh thổ, giới phân tích cho rằng những lo ngại về “mối thâm tình” Nga-Trung cũng là yếu tố khiến Nhật bản sốt sắng hơn trong mối quan hệ với Nga. Tuy nhiên, nói thẳng ra, không có nhiều cơ hội để hóa giải mâu thuẫn Nga-Nhật trong vấn đề đàm phán lãnh thổ. Đơn giản là bởi, những giải pháp hiện tại khó có thể tháo gỡ những vướng mắc lịch sử khi nó liên quan chặt chẽ đến lợi ích quốc gia và chủ quyền lãnh thổ. Vì thế, nhận định về mối quan hệ Nga-Nhật, báo chí quốc tế đều cho rằng chuyến thăm Nhật bản của ông Putin sẽ không đạt kết quả khả quan. Tờ Blomberg chạy hàng tít lớn “Abe-Putin gặp nhau giải quyết bất đồng sau 70 năm”, tờ Chicago Tribune nhận định “Không có nhiều lạc quan trong giải quyết tranh chấp lãnh thổ Nga-Nhật”. Còn tờ Asia Times, một chuyên trang phân tích chính trị uy tín ở châu Á thì đưa ra hàng tít lớn “Trông đợi xa dần”.
Tuy nhiên, cũng đã có nhiều ý kiến cho rằng dù có thể bế tắc trong đàm phán lãnh thổ, nhưng kinh tế có thể sẽ là con đường vòng giúp 2 bên thực hiện mục tiêu của mình. The Economist dẫn lời các nhà phân tích cho rằng để “lôi kéo Moscow không rơi vào vòng tay Trung Quốc”, Tokyo có thể sẽ phải xơi lại một đề nghị từng bị gác lại trong quá khứ. Đó là việc xây dựng một đường ống dẫn khí trị giá 5,3 tỷ USD từ đảo Sakhalin của Nga xuống tận Tokyo. Thậm chí, Nhật Bản sẽ đưa ra một gợi ý hết sức hấp dẫn với khoản viện trợ hàng tỷ USD tín dụng ưu đãi cho Nga. Song, “cá có cắn câu không ?” thì lại là một câu chuyện khác.
“Tôi muốn hai bên thảo luận một cách thẳng thắng và cởi mở trong bầu không khí điềm tĩnh và có thể đạt được bước tiến trong đàm phán về một hiệp ước hòa bình. Đây không phải là vấn đề có thể giải quyết chỉ trong một cuộc gặp, nhưng tôi muốn có những bước tiến không ngừng nghỉ dựa trên mối quan hệ đáng tin cậy mà tôi đã thiết lập với tổng thống Putin”, Thủ tướng Nhật bản Shinzo Abe nhấn mạnh.
