Nhiều người có thói quen “rảnh là có ảnh” khi trong tay có sẵn điện thoại di động hay máy ảnh, họ chớp thời cơ ghi lại: cảnh hoàng hôn trên biển xanh, một bông hoa đẹp, một món ăn ngon, hoặc ảnh tự sướng... Thông tin cho rằng, chụp ảnh nhiều tổn hại trí nhớ. Vậy thực hư thế nào?
Nghiên cứu mới đây của Linda Henkel, một giáo sư tâm lý tại Đại học Fairfield (Mỹ) cho rằng: việc chụp ảnh đã làm tổn hại đến khả năng của chúng ta ghi nhớ lại những chi tiết của sự kiện sau đó. Trong nghiên cứu của bà vào năm 2014, các sinh viên được đưa đi tham quan bảo tàng và được yêu cầu chụp hình một số tác phẩm nghệ thuật nào đó trong khi chỉ quan sát một số tác phẩm khác. Khi họ được kiểm tra vào ngày hôm sau, họ nhớ ít hơn về những chi tiết của những tác phẩm mà họ đã chụp lại. Đây là điều mà Henkel gọi là “tác động tổn hại của việc chụp ảnh”.
Những người lớn tuổi thường chụp ảnh để ghi nhớ kỷ niệm.
Henkel nói: “Điều mà tôi cho rằng đã xảy ra là chúng ta đã xem những chiếc máy ảnh như bộ nhớ ngoại vi của mình, chúng ta nghĩ rằng máy ảnh sẽ ghi nhớ lại giùm chúng ta do đó chúng ta không cần phải tập trung vào sự vật và không có những hành động giúp chúng ta ghi nhớ.”
Bà nói rằng ngay cả khi việc chụp ảnh làm ảnh hưởng đến trí nhớ của chúng ta trước mắt thì việc có những bức ảnh này sau này sẽ giúp chúng ta nhớ lại những gì đã xảy ra. Điều thú vị là tác động tổn hại trí nhớ này sẽ giảm đi nếu các sinh viên được yêu cầu zoom vào một khía cạnh nào đó của tác phẩm. Như vậy hành động và việc tập trung làm như thế sẽ giúp cho xử lý trí nhớ hay cho thấy rằng chúng ta nhiều khả năng dựa vào bộ nhớ ngoài khi máy ảnh chụp ở góc rộng. “Điều này cũng hợp lý bởi vì các nghiên cứu luôn chỉ ra rằng sự không tập trung hoàn toàn chính là kẻ thù của trí nhớ,” -Henkel nói.
Bạn chụp ảnh để ghi nhớ hay thể hiện mình?
Hàng chục năm qua, khi mà hầu hết các gia đình ở Tây Âu và Bắc Mỹ đều có một chiếc máy ảnh. Bên cạnh đó, kỹ thuật thay đổi từ sử dụng phim sang thẻ nhớ cũng đã làm thay đổi việc mọi người khoái chụp ảnh cũng như sử dụng những ảnh chụp. Nhiều nghiên cứu đã xác nhận: vai trò căn bản của nhiếp ảnh đã thay đổi từ việc ghi nhớ những sự kiện đặc biệt và ghi lại cuộc sống gia đình sang giao tiếp với bạn bè, hình thành bản sắc riêng và củng cố các liên hệ xã hội. Ngày nay, khi những người lớn tuổi thường sử dụng máy ảnh kỹ thuật số như là một công cụ ghi nhớ, còn thế hệ trẻ thì sử dụng những hình ảnh mà họ chụp được như là phương tiện giao tiếp.
Henkel nói: “Nhiều khi người ta chụp ảnh không phải để sau này giúp chúng ta nhớ lại mà là cách để nói rằng đây là cảm giác của tôi vào lúc này, ngay ở đây,”
Ảnh có giúp bạn củng cố ký ức?
Nhà nghiên cứu Evangelos Niforatos tại Đại học Svizzera Italiana, đã tìm hiểu xem công nghệ mới ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ của chúng ta như thế nào.
Các nghiên cứu cho thấy việc ghi lại cuộc sống bằng cách sử dụng máy ảnh là hết sức có lợi đối với những người bị tổn hại trí nhớ nghiêm trọng, nhưng Niforatos nói rằng rào cản lớn nhất trong việc ghi lại cuộc sống đối với những người bình thường là làm thế nào để sử dụng tất cả kho ảnh đó.
Ông nói: “Đối với một sự kiện quan trọng cần ghi lại thì các thiết bị ghi nhật ký cuộc sống là hết sức hữu dụng. Nhưng trong cuộc sống hàng ngày thì không phải như vậy,”. Niforatos nói thêm: “Tuy nhiên chúng tôi rất lạc quan rằng chúng tôi sẽ có thể làm cho nó giống như trí nhớ của con người vậy - một trí nhớ nhân tạo để đưa ra những gợi ý đúng lúc, giúp chúng ta nhớ lại những gì cần nhớ.”
Kimberley Wade, phó giáo sư nghiên cứu thần kinh học từ Đại học Warwick (Anh) nói: “Chúng ta biết rằng ký ức là thứ có thể tái tạo. Và rõ ràng là ta có thể tái tạo ký ức cho gần với những gì được ghi lại trong những bức ảnh mà mình chụp, hoặc người khác chụp mình nhất. Nếu có ai đó chìa cho bạn xem một bức ảnh mà bạn không chụp, thì nó có thể gợi nhớ một sự kiện mà bạn đã từng có mặt nhưng lại không nhớ ra. Và rất có thể điều đó sẽ trở thành ký ức của bạn”.
Các nghiên cứu cũng cho thấy là khi bạn nhớ về một điều gì đó thông qua cái nhìn của người khác, thì mức độ cảm xúc của bạn đối với ký ức đó cũng thấp hơn.
Nhưng Niforitos thì lập luận rằng thay vì làm méo mó đi các ký ức, việc nhìn vào những bức ảnh do người khác chụp tại một sự kiện mà bạn cũng có mặt rốt cuộc sẽ giúp củng cố ký ức của bạn về sự kiện đó.
Chỉ nên chụp ít ảnh để duy trì trí nhớ
Henkel cho rằng bạn nên hạn chế số lượng ảnh chụp và nên chụp có chọn lọc hơn để tận hưởng lợi ích mà nó đem lại nhiều hơn với cái giá phải trả ít hơn.
Bà nói: “Nếu bạn đang đi nghỉ mát và đang thưởng ngoạn phong cảnh đẹp chỉ nên chụp một vài bức ảnh rồi cất máy ảnh đi để tận hưởng phong cảnh. Sau đó, hãy xem lại các bức ảnh đã chụp, sắp xếp lại, rửa chúng ra và dành thời gian hồi tưởng lại với những người khác. Tất cả những điều này sẽ giúp duy trì ký ức của chúng ta.”
(Theo BBC Future)
BS. Trần Thanh Tâm
