“Nói một cách tổng quát, đa số ý kiến của người dân thu thập được đều đồng tình, đánh giá cao những nội dung mang tính đổi mới, cải cách của dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi). Tuy nhiên, đi vào chi tiết, có thể nói người dân rất quan tâm tới vấn đề trách nhiệm của tòa án và cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khác trong việc bảo vệ quyền dân sự của người dân, của doanh nghiệp”- ông Cường nói.
Theo ông Cường, Bộ luật Dân sự hiện hành (ban hành năm 2005) chưa quy định cụ thể trách nhiệm của tòa án và cơ quan khác có thẩm quyền phải thụ lý, giải quyết vụ việc dân sự của người dân, kể cả khi chưa có quy định của pháp luật. Đồng thời chưa quy định cụ thể trong trường hợp không có quy định của pháp luật thì khi nào sẽ áp dụng tập quán, khi nào áp dụng quy định tương tự của pháp luật.
Để khắc phục bất cập này, đồng thời cụ thể hóa tinh thần và một nội dung hết sức mới của Hiến pháp 2013 xác định tòa án, cơ quan thực hiện quyền tư pháp của Nhà nước, phải là chỗ dựa công lý của người dân, dự thảo bộ luật đã bổ sung quy định. Theo đó, tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ, việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. “Trong trường hợp này, tòa án phải căn cứ vào thỏa thuận của các bên, nếu không có thỏa thuận thì phải căn cứ vào tập quán, quy định tương tự của pháp luật, các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự, lẽ công bằng, án lệ để xem xét, giải quyết”- Bộ trưởng Cường thông tin.
Ngoài ra, Bộ luật Dân sự hiện hành quy định 3 loại thời hiệu, trong đó có “thời hiệu khởi kiện”. Đó là thời hạn mà cá nhân, tổ chức có thể yêu cầu tòa án giải quyết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nếu hết thời hạn đó, người dân không có quyền khởi kiện đó nữa, hay nói cách khác, nếu có đưa đơn ra tòa án thì cũng bị từ chối thụ lý giải quyết. “Quy định này có thể nói là thuận lợi cho tòa án, thuận lợi cho Nhà nước, nhưng đã hạn chế quyền của người dân được pháp luật bảo vệ. Do vậy, dự thảo Bộ luật Dân sự lần này quy định theo hướng bỏ thời hiệu khởi kiện. Quy định này nếu được Quốc hội chấp nhận thì ở bất cứ thời điểm nào, sau bao nhiêu năm, hễ người dân khởi kiện thì tòa án vẫn phải có trách nhiệm thụ lý để xem xét, chứ không có quyền từ chối vì lý do mang tính kỹ thuật là đã hết thời hiện khởi kiện”- ông Cường bày tỏ quan điểm.
Ông Cường cho biết vấn đề này đang có hai luồng ý kiến, nhưng nghiêng nhiều hơn theo hướng bỏ thời hiệu khởi kiện của luật hiện hành. “Chúng tôi nghĩ rằng trên tinh thần của Hiến pháp mới, quyền cơ bản của người dân phải được pháp luật bảo vệ. Vì vậy, không nên đưa ra bất cứ rào cản kỹ thuật nào khiến Nhà nước không bảo vệ được người dân.
Nếu Nhà nước không đứng ra bảo vệ được người dân thì có thể xã hội sẽ tự giải quyết với nhau. Nếu để xã hội tự giải quyết thì còn đâu là văn minh, còn đâu là pháp quyền và sẽ gây mất trật tự an toàn xã hội. Do vậy, dù Nhà nước có thể gánh chịu thêm nghĩa vụ, chi phí, vẫn phải cố gắng giải quyết nhằm bảo vệ tối đa quyền và lợi ích chính đáng của người dân”- ông Cường bộc bạch.
