Tình dục sau điều trị ung thư cổ tử cung giai đoạn sớm

Ung thư cổ tử cung là một bệnh lý ác tính thường gặp ở phụ nữ. Theo ghi nhận ung thư toàn cầu tại Việt Nam mới nhất, bệnh lý này đứng hàng thứ năm sau ung thư gan, phổi, vú, dạ dày. Ung thư cổ tử cung là một bệnh lý ác tính thường gặp ở phụ nữ, đặc biệt, tỉ lệ phụ nữ mắc bệnh trong độ tuổi hoạt động tình dục ngày càng cao.  Ở giai đoạn sớm, điều trị bằng phẫu thuật và xạ trị, bệnh nhân ung thư có khả năng khỏi bệnh cao, chất lượng cuộc sống tốt.

Tuy nhiên, các mô thức điều trị thường sẽ gây ra nhiều biến chứng nhất định. Cơ thể con người không chỉ bị tàn phá bởi các vũ khí điều trị ung thư, một vấn đề cực kỳ quan trọng, vô cùng thầm kín vẫn còn bị bỏ sót đối với công tác chuyên điều trị ung thư phụ khoa ở nhiều cơ sở chuyên sâu... Đó là vấn đề quan hệ tình dục của bệnh nhân sau khi điều trị ung thư phụ khoa!

Vấn đề tình dục sau điều trị

Những nghiên cứu gần đây trên thế giới cho thấy có khoảng 30 - 63% bệnh nhân ung thư cổ tử cung có vấn đề về tình dục sau khi điều trị khỏi bệnh. Còn tại khoa Khoa Ngoại Ung thư Phụ khoa (BV. Ung bướu TP.HCM), một khảo sát cắt ngang trên 50 bệnh nhân ung thư cổ tử cung giai đoạn I-IIA (đã điều trị khỏi bệnh từ một năm trở lên) có độ tuổi từ 27 - 70, trung bình là 48 tuổi, bao gồm 34 người còn kinh và 16 người đã mãn kinh, cho thấy, 52% bệnh nhân ung thư cổ tử cung không tiếp tục quan hệ tình dục sau khi khỏi bệnh. Lý do chính là do bệnh nhân sợ tái phát. Đa số bệnh nhân (76%) không được tư vấn đầy đủ về những thay đổi của cơ thể và rối loạn tình dục có thể xảy ra sau điều trị.

Trước đây, trong suy nghĩ nhiều người, phụ nữ mãn kinh đồng nghĩa với không còn trong lứa tuổi hoạt động tình dục nữa. Điều này dẫn đến hậu quả là chúng ta hầu như chỉ quan tâm đến hiệu quả điều trị bệnh dựa trên thời gian sống còn của bệnh nhân mà không chú ý đến khía cạnh tình dục của bệnh nhân sau điều trị. Tuy nhiên, trong nghiên cứu của chúng tôi cho thấy 94% bệnh nhân có quan hệ tình dục ngay trước khi chẩn đoán bệnh cho dù bệnh nhân có còn kinh nguyệt hay không. Tỉ lệ này giảm xuống còn 42% sau khi điều trị. Tình dục là một phần không thể thiếu, nếu không muốn nói là rất quan trọng, trong đời sống vợ chồng. Không quan hệ tình dục đồng nghĩa với chất lượng cuộc sống bị giảm sút và dễ dẫn đến mối quan hệ vợ chồng bị ảnh hưởng.

Bất kỳ một cơ sở điều trị nào dù hiện đại cách mấy, dù vũ khí tinh vi cách mấy... nếu không quan tâm đến những điều tưởng chừng rất nhỏ nói trên sẽ ảnh hưởng cực kỳ lớn đến đời sống sau khi điều trị bệnh của bệnh nhân. Vì sao? Khi điều trị ung thư phụ khoa, yếu tố quyết định sống còn của bệnh nhân là người chồng, bạn tình, sự chia sẻ, thương yêu chăm sóc, vuốt ve, ân cần… và nhất là không quên bổn phận của người chồng! Đây là nguồn động lực sống mà không phương thuốc nào bằng, sức đề kháng tăng mãnh liệt nhất và là động lực khơi nguồn của tất cả hoạt động vươn lên tìm sự sống của bệnh nhân sau khi điều trị ung thư phụ khoa.

Ung thư được ví như bệnh mạn tính với nhiều di chứng cần phải đối mặt, bao gồm: thể chất, tâm sinh lý, và hướng nghiệp. Khi người bệnh đến với chúng ta, thường những người hành nghề y chỉ lo chăm chú vào căn bệnh, tìm ra đúng bệnh, chữa đúng thuốc. Nhưng đôi khi, chúng ta vô tình “quên” rằng còn có tâm bệnh, đặc biệt đối với căn bệnh quái ác: bệnh ung thư. Ung thư đem lại những tác dụng phụ kéo dài sau điều trị, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng sống, đảo lộn cuộc sống của người bệnh.

Đơn cử, phẫu thuật cắt rộng chu cung và mô cạnh âm đạo làm tổn thương đến đám rối thần kinh thực vật chi phối các tạng trong vùng chậu. Điều này dẫn đến giảm tiết dịch nhờn âm đạo khi giao hợp cũng như giảm khoái cảm tình dục.  Phẫu thuật là một trong những phương pháp được chỉ định để điều trị hầu hết các   ung thư phụ khoa. Khi bệnh nhân cắt tử cung tận gốc, t1 phần âm đạo trên bị loại bỏ, do đó làm giảm độ dài âm đạo. Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng làm giảm nội tiết tố estrogen, progesterone và testosterone, gây khô âm đạo và giảm ham muốn. Cắt bỏ âm hộ làm thay đổi cấu trúc và hình dạng của âm hộ người phụ nữ.

Xạ trị ảnh hưởng dẫn đến khô và đau âm đạo, có khi bị teo, dính, chít hẹp âm đạo. Tác dụng phụ của hóa chất như: mệt mỏi, nôn ói, giảm hoạt động sinh dục. Hóa trị cũng là một trong những yếu tố  thúc đẩy phụ nữ vào giai đoạn mãn kinh sớm và đem lại nhiều hệ lụy trong sinh hoạt tình dục ở phụ nữ trẻ hoặc tiền mạn kinh.

Sự thúc ép về mặt thời gian, yêu cầu hiệu quả điều trị bệnh cao nhất, bệnh nhân thường đến vào giai đoạn muộn, bệnh nhân quá đông và thiếu sót liên lạc giữa bệnh nhân và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe đôi khi đem lại nhiều sự hối tiếc cho người bệnh và gia đình. Các lý do bao gồm:

- Thiếu kinh nghiệm, chưa được đào tạo bài bản cũng như chuyên sâu trong các lĩnh vực như tư vấn tâm sinh lý, chăm sóc giảm nhẹ, kế hoạch xuyên suốt hành trình điều trị bệnh…

- Ngại ngùng.

- Thiếu các nguồn cung cấp hỗ trợ khi cần.

Bệnh nhân cần được bác sĩ điều trị tư vấn đầy đủ về những thay đổi của cơ thể và rối loạn tình dục có thể xảy ra sau điều trị

4 vấn đề quan trọng nhất nhân viên y tế và người bệnh cần quan tâm

Sự chấp thuận: để bệnh nhân biết rằng quan tâm về tình dục là điều hoàn toàn bình thường và có thể bàn luận giữa người bệnh, người thân (đặc biệt là người yêu/chồng) và chuyên gia y tế

Các thông tin cần được mở rộng giới hạn: truyền thông rộng rãi và cởi mở hơn về tác động của ung thư và những phương pháp điều trị đối với đời sống vợ chồng, chuyện phòng the.

Tư vấn: cung cấp những nguồn tham khảo nhằm cải thiện hoạt động tình dục.

Nhấn mạnh: có những chuyên gia về tâm lý học, liệu pháp riêng khi suy giảm chức năng tình dục, giảm ham muốn tình dục.

Đánh giá về vấn đề tình dục nên thực hiện trước và sau điều trị ung thư phụ khoa. Những yếu tố nguy cơ, loại phẫu thuật, tình trạng mãn kinh, thuốc, trầm cảm và các bệnh lý nội khoa khác, cũng cần được các chuyên gia y tế thu thập và xem xét. Kế đó, thăm khám lâm sàng, các xét nghiệm cận lâm sàng được chỉ định phù hợp. Sự trao đổi cởi mở giữa bệnh nhân và bác sĩ không thể thiếu.

Một vài cách giữ sức khỏe tình dục

Trao đổi với nhân viên y tế về tình dục cũng như “đối tác” những gì bản thân biết và cảm nhận, bày tỏ mong muốn của bản thân với đối phương, hướng dẫn đối phương cách, tư thế giúp  bản thân cảm thấy thoải mái nhất và giảm đau đớn.

Đừng từ chối chính mình khi vẻ bề ngoài có sự thay đổi. Đây là cơ hội giúp bản thân học cách cho và nhận, không chỉ là quan hệ chăn gối mà còn rất nhiều tình cảm gắn bó, sẻ chia, sự chân thành của bạn tình, bạn đời, của con cái hay người thân trong gia đình…

Nói chuyện với bác sĩ, điều dưỡng, hoặc bất kỳ thành viên trong các tổ chức liên quan đến hoạt động chăm sóc sức khỏe, tìm hiểu thấu đáo sự ảnh hưởng của việc điều trị ung thư lên đời sống chăn gối. Bạn có thể lên kế hoạch từ từ tiếp nhận các thông tin này. Nếu bản thân người bệnh  quá e ngại khi bày tỏ, bản thân sẽ không bao giờ thoát khỏi sự sợ hãi.

- Sự vuốt ve, âu yếm thường đem lại những trải nghiệm dễ chịu. Không cần biết phương tiện điều trị ung thư như thế nào, sự vuốt ve, ôm hôn luôn có ý nghĩa nhất định trong cuộc sống vợ chồng.

- Ăn uống và tập thể dục để giữ cơ thể và tinh thần của bạn luôn mạnh mẽ. Các bài tập thư giãn, các chuyên gia dinh dưỡng sẽ hỗ trợ bệnh nhân ung thư phụ khoa nói riêng, và bệnh nhân ung thư nói chung giải tỏa căng thẳng. Hãy luôn tự nhắc nhở mình những điều tốt đẹp mà bạn có, luôn làm mới chính mình, từ thể chất đến tâm hồn.

Và vấn đề cực kỳ quan trọng là vai trò của người đàn ông, thương yêu quan tâm chăm  sóc trong quan hệ vợ chồng là phương pháp nhiệm màu giúp người bạn đời vượt qua cơn nguy hiểm thập tử nhất sinh khi đối mặt với điều trị ung thư dai dẳng, đầy mệt mỏi và nhiều stress.

Đối với nhân viên y tế tư vấn cho bệnh nhân, thời điểm thích hợp nhất có thể trước khi điều trị, bệnh nhân được trao đổi về cách thức điều trị và cho bệnh nhân có thời gian tiếp nhận sự thay đổi trong cơ thể và thời điểm lúc bệnh nhân xuất viện, khi đó bệnh nhân vừa trải qua xong một thời gian dài điều trị bệnh với nhiều lo lắng và căng thẳng, bệnh nhân đang rất vui mừng vì đã khỏi bệnh và được xuất viện để trở về với cuộc sống bình thường.

Mặc dầu vô vàn những khó khăn gây trở ngại quan hệ tình dục sau điều trị ung thư phụ khoa. Tuy nhiên, có thể cải thiện hoàn toàn sau một thời gian “kiên trì”. Nên nhớ rằng âm đạo là mô đàn hồi co giãn và kéo dài, những mảng thần kinh cảm giác tập trung hầu hết ở bộ phận sinh dục ngoài và chính sự đồng cảm, vuốt ve thương yêu chăm sóc.. sẽ đem lại sự thăng hoa cho người bệnh gần như thưở ban đầu!