Người cao tuổi thường nói “Giấc ngủ là vàng; Ăn được ngủ được là tiên”. Đúng vậy, ăn được ngủ được là một yếu tố quan trọng của sự nuôi dưỡng và phát triển cơ thể. Nếu mất ngủ nhẹ thì trằn trọc, chập chờn, dễ tỉnh. Nặng thì khi thức khi tỉnh hoặc là mất ngủ thường xuyên, rồi xuất hiện các chứng chóng mặt, nhức đầu, hồi hộp, hay quên, ăn uống kém.
Hư chứng: do âm huyết thiếu tổn thương đến tâm tỳ và can thận, cách chữa phải bổ khí huyết tư âm giáng hỏa.
 Ngũ vị tử. |
Thực chứng: do đờm nhiệt nhiều gây rối loạn bên trong làm trở ngại tạng phủ. Cách chữa phải thông nhuận hòa trung thanh nhiệt hóa đàm, bệnh thực chứng lâu ngày không khỏi làm mệt mỏi dễ dẫn đến hư chứng. Hai thể hư thực lại phân ra 3 lọai khác nhau:
Thể tâm tỳ lưỡng khuy: do tâm tỳ yếu không nuôi được tâm nên sinh bệnh ngủ mơ màng, nhanh tỉnh, hay hồi hộp, hay quên, ăn uống kém, sắc mặt sạm, rêu lưỡi nhợt, mạch tế nhược. Phép chữa: bổ dưỡng tâm tỳ để sinh khí huyết. Dùng bài thuốc “Quy tỳ thang gia giảm” gồm: đảng sâm 12g, bạch truật 10g, xuyên quy và long nhãn mỗi vị 10g; đại táo 3 quả, mộc hương 5g (mài sống), gừng tươi 3 lát, phục thần 12g, viễn chí 10g, ngũ vị tử 5g, bá tử nhân 10g, táo nhân (sao đen) 12g, tri mẫu 10g, xuyên khung 5g, phục linh 10g, cam thảo 3g. Trị hồi hộp mơ màng, buồn phiền mất ngủ, dưỡng tâm an thần ích trí, mồ hôi trộm.
Thể đàm nhiệt: do đàm nhiệt nhiễu động gây mất ngủ, đầu nặng, bụng đầy, tinh thần buồn bã, mắt hoa, miệng đắng, rêu lưỡi vàng, mạch hoạt sác. Phép điều trị: thanh nhiệt hóa đàm. Dùng bài “Ôn đởm thang” gồm bán hạ chế 10g, trần bì 10g để lý khí hóa đờm, phục linh và chỉ thực mỗi vị 9g, trúc nhự (cạo lấy phần vỏ xanh nhạt của cây tre, tẩm gừng sao) 8g, đại táo 3 quả, gia hoàng liên 5g, chi tử (sao đen) 7g.
Thể âm hư hỏa vượng: do thận âm thiếu nên tâm hỏa vượng và có biểu hiện âm hư nội nhiệt gây khó ngủ buồn bực, nóng hai bàn chân, tay, tai ù, rêu lưỡi đỏ, phép chữa phải tu bổ thận âm, thanh tâm giáng hỏa. Dùng bài “Thiên vương bổ tâm” gồm: nhân sâm 7g, huyền sâm 9g, bạch linh 10g, ngũ vị tử 5g, viễn chí (chế) 10g, cát cánh 9g, thiên môn đông 10g, bá tử nhân 8g; sinh địa 10g, đan sâm 10g, xuyên quy 10g để bổ khí huyết; toan táo nhân (sao đen) 10g, viễn chí chế 10g, chu sa 4g để an tâm thần; hoàng liên 6g để tả tâm hỏa, trân châu để bình can dương, cam thảo 3g đều hòa thuốc. Bài này cần uống trước khi đi ngủ 1 giờ.