Vì sao nhạc chợ “đông khách”?
Xét về khái niệm, thị hiếu là năng lực cảm thụ, phân biệt các tác phẩm văn hóa, nghệ thuật cũng như khả năng đánh giá về chúng. Từ định nghĩa này suy ra thị hiếu âm nhạc là khả năng của mỗi cá nhân trong khi đánh giá sản phẩm âm nhạc, từ đó kết luận về sự hay - dở, xác định thái độ thích hay không thích đối với tác phẩm.
Đời sống âm nhạc Việt Nam ngày càng đa dạng với khá nhiều thể loại và xu hướng. Bên cạnh dòng nhạc chính thống với các tác phẩm được đánh giá có chất lượng tư tưởng - nghệ thuật, là sự tồn tại rất sôi động của xu hướng âm nhạc thị trường. Tuy sinh sau đẻ muộn, nhưng xu hướng này lại thu hút đông người xem - nghe, và chủ yếu là giới trẻ.
Nhìn vào những sản phẩm nhạc chợ gần đây, dễ dàng nhận thấy văn hóa nhạc thuần túy không còn mà thay vào đó là những lời rên rỉ, trách móc, kể lể, sỉ vả, thậm chí chửi nhau. Nguyên nhân được cho là nhạc trẻ hiện nay thiếu một tiêu chí quản lý cụ thể nên sự ra đời của những nghệ sĩ, nhóm nhạc “tầm phào” không khác gì nấm mọc sau mưa. Bất cập ở chỗ, sự “tầm phào” lại dễ ăn sâu vào tư tưởng của giới trẻ hơn là những yếu tố chính thống.
Thực trạng này cũng dễ hiểu, do những yếu tố làm nên thị hiếu thẩm mỹ còn chưa sâu sắc, chưa cơ bản, cho nên khả năng đánh giá, sự lựa chọn thẩm mỹ chưa định hình rõ nét ở một bộ phận khán giả trẻ. Vì thế, xã hội và thế hệ đi trước cần giúp họ từng bước hình thành thị hiếu thẩm mỹ, chứ không thể chỉ có chạy theo để thỏa mãn nhu cầu, sở thích của họ. Ngay cả khi trong lớp trẻ hình thành các nhóm sở thích, cũng không nên coi đó là một trong các tiêu chuẩn sáng tạo nghệ thuật, vì sở thích ấy thường tương tự như một thứ “mốt”, không phải khi nào cũng được dẫn dắt bởi một lý tưởng thẩm mỹ đúng đắn, lành mạnh.
Người trong giới phải có bản lĩnh và niềm tin, dám đầu tư xứng đáng cho nhạc sạch để có một môi trường âm nhạc trong lành.
Chất lượng “đè” số lượng
Dẫu biết rằng gu âm nhạc và cảm nhận của mỗi người khác nhau, nhưng nếu giới trẻ chối bỏ nghe những bản nhạc có chiều sâu, có ý nghĩa mà quay sang nghe nhạc chợ ngày càng nhiều, liệu xã hội trong tương lai sẽ ra sao? Dĩ nhiên cái không hay, không tốt sẽ bị đào thải nhưng liệu lúc đó căn bệnh lây lan rộng rãi thì có đào thải kịp không hay căn bệnh ấy còn có thể biến tướng thành căn bệnh nguy hại hơn?
Chỉ có một cách duy nhất nhưng không dễ làm, đó là người trong giới phải có bản lĩnh và niềm tin, dám đầu tư xứng đáng cho “nhạc sạch” để có một môi trường âm nhạc trong lành, nói đơn giản là loại trừ cái dở bằng cách tìm ra cái hay thay thế. Hiện nay, nhiều ca sĩ đã bỏ ra các khoản tiền rất lớn để sản xuất MV, thậm chí có khoản đầu tư còn lớn hơn cả đầu tư cho một số bộ phim điện ảnh. Tuy nhiên, đây không phải là một sở thích nhất thời hay chiêu trò tạo scandal để thu hút sự chú ý của dư luận mà là xu hướng được tổ chức theo chiến lược bài bản, dài hơi, được chuẩn bị kỹ lưỡng với đội ngũ, ê-kip sản xuất hùng hậu. Thành công gần đây của các MV như Cung đàn vỡ đôi, Không thể cùng nhau suốt kiếp, Đau vậy đủ rồi... là những ví dụ tiêu biểu.
Mẫu số chung
Trong đời sống xã hội, quá trình tiếp nhận nghệ thuật, thị hiếu thẩm mỹ của mỗi cá nhân rất đa dạng. Tuy nhiên, chúng ta có thể đưa ra một công thức chung về quá trình thị hiếu thẩm mỹ hình thành: trình độ am hiểu nghệ thuật, lứa tuổi, nghề nghiệp, thế giới cảm xúc, sở thích của cá nhân, trình độ và sự tích lũy tri thức, sự trải nghiệm, đặc điểm văn hóa địa phương, nhất là truyền thống văn hóa của cộng đồng, trong đó mỗi người là thành viên,... Nói cách khác, thị hiếu thẩm mỹ chính là kết quả tổng hòa của những yếu tố trên.
Tuy khác nhau nhưng thị hiếu thẩm mỹ của nhạc chợ và nhạc sang vẫn có mẫu số chung, đó là giúp con người hướng tới các giá trị chân - thiện - mỹ, tiếp nhận nghệ thuật không chỉ để thỏa mãn nhu cầu, để giải trí, mà qua đó thu nạp những giá trị có ý nghĩa xã hội - con người, thu nạp tri thức, sự hiểu biết, làm phong phú đời sống tinh thần, đặt mình vào xu hướng luôn hành động sao cho có thể vừa làm đẹp bản thân, vừa góp phần làm đẹp xã hội. Nhạc sang không nhất thiết phải chảnh. Ngược lại, nhạc chợ không phải lúc nào cũng rẻ rúng. Mọi thể loại đều xứng đáng được tôn trọng và có thị trường riêng, miễn sao những sản phẩm đó được tạo ra từ cảm xúc chân thực của nghệ sĩ.