Mấy năm nay, hai cuộc thi văn học lớn là cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn VN và cuộc thi truyện, ký và tiểu thuyết do Bộ Công an phối hợp với Hội Nhà văn tổ chức cùng song hành. Có thể nói, ở thời kinh tế thị trường thể loại dài hơi này không được quan tâm thực sự. Nhiều người viết nghĩ cách làm sao kiếm ra tiền cho nhanh, hơn là ngồi “cày” cả năm trời mới được cuốn tiểu thuyết.
Mong người đọc cổ vũ!
Theo Hội đồng sơ khảo, cuộc thi tiểu thuyết lần thứ 3 (2006-2009) Hội Nhà văn Việt Nam đã thu hút 247 tác phẩm dự thi. Không gian đề tài của cuộc thi được mở rộng, ngoài các đề tài về chiến tranh, nông thôn, nhiều tác phẩm đề cập đến đề tài lịch sử và cuộc sống đương đại. Lễ tổng kết và trao giải cuộc thi dự kiến được tổ chức vào Rằm tháng Giêng 2010. Nhưng cho đến nay, sắp hết năm 2010, mọi thông tin về quá trình chấm chọn thế nào vẫn còn… bí mật.
Cuộc vận động viết tiểu thuyết và ký (2007 - 2010) do Bộ Công an và Hội Nhà văn Việt Nam đồng tổ chức cũng sắp có kết quả. Sau hơn 3 năm triển khai, cuộc thi đã có 146 tác phẩm. Ban Sơ khảo đánh giá, cuộc thi có sự nhiệt tình tham gia của các nhà văn trong và ngoài lực lượng công an. Tuy nhiên, chất lượng thì không được như mong muốn.
Giải thưởng Văn học tuổi 20 lần IV có lẽ nhận được nhiều sự quan tâm của các tác giả trẻ nhất. Cuộc thi đã khép lại và chọn ra được một số tiểu thuyết để trao giải như Biển của Trương Anh Quốc, Giảng đường yêu dấu của Mai Anh Tuấn, Những chuyển điệu của Nguyễn Thiên Ngân. Tuy nhiên, kết quả cuộc thi này không được đánh giá cao bằng ba lần thi trước. Các tác giả trẻ có tâm trạng “tiện thì thi”, chứ chưa có sự đào sâu, đầu tư tâm huyết.
Giải thưởng tiểu thuyết của Công ty cổ phần sách Bách Việt được khởi động từ ngày 10/1/2009, đến nay đã có gần 90 tiểu thuyết dự thi gửi về từ trong và ngoài nước. Đã có ba tác phẩm vào vòng chung khảo và chọn in là: Thể xác lưu lạc của Tiến Đạt; Tiền định của Đoàn Lê; Vắng mặt của Đỗ Phấn.
Như vậy, trong một khoảng thời gian có mấy cuộc thi tiểu thuyết được tổ chức. Các nhà nghiên cứu - phê bình văn học cho rằng, các cuộc thi diễn ra có thể được coi là sôi nổi, rộn ràng, nhưng vẫn chưa chạm được tới cái đỉnh cao (ít nhất là được công chúng đón nhận). Con số hàng trăm tiểu thuyết ở mỗi cuộc thi, không hề chứng tỏ “cái vốn” tiểu thuyết của nước ta đang “dày”. Những tác phẩm được “sinh” ra vẫn chưa được đón nhận, không nhận được sự cổ vũ của người đọc.
 Một số tiểu thuyết của người viết trẻ. |
Nhà văn nản với văn chương?
Giám đốc công ty Bách Việt cho rằng, cuộc thi tiểu thuyết của họ nhằm góp thêm một tiếng nói trong việc xã hội hoá giải thưởng văn chương, bên cạnh những giải thưởng của Nhà nước, các hội văn học nghệ thuật, nhà xuất bản, Giải thưởng Bách Việt đã được khởi động và đang đi những bước đầu tiên đầy khả quan. Nhiều nhà văn tên tuổi nhận định, xã hội hóa văn chương sẽ đưa ra những khuynh hướng, tìm tòi, thể nghiệm của người viết, cũng mở rộng các khuynh hướng tiếp nhận và đánh giá.
Nhìn chung, ở những cuộc thi trong thời gian qua vẫn không nhận được sự quan tâm nhiều của những tác giả trẻ, đặc biệt là ở thế hệ 8X. Có nhiều người cho rằng, thế hệ trẻ chưa tự tin, hoặc chưa đủ tầm để đi theo thể loại dài hơi này. Có chăng chỉ là những người trẻ ở thế hệ 7X, khi họ đã ở tuổi hơn 30. Một số người viết trẻ thì cho rằng, các cuộc thi này chưa phải đã dành cho thế hệ họ. Bởi cách nghĩ và cách thể hiện của họ khác thế hệ đi trước, nên rất khó ăn nhập. Tác phẩm của họ, người viết của thế hệ đi trước cũng rất khó đọc. Sự không ăn nhập này khiến những người viết trẻ lạc lõng, nản lòng, sinh ra cảm giác không còn hứng thú với văn chương. Trên thực tế, vẫn có những cây bút 8X hăng hái ở thể loại tiểu thuyết. Đầu tiên phải kể đến Nguyễn Văn Học, tác giả sinh năm 1981 nhưng đã “dắt lưng” 6 tiểu thuyết và vẫn không ngừng sáng tạo. Tác giả Thủy Anna sinh năm 1982 có hai tiểu thuyết, nữ tác giả Gào cũng có hai tiểu thuyết. Tác giả Vũ Phương Nghi cũng từng in tiểu thuyết nhưng hai năm nay đang chờ viết cuốn mới để tạo bước đột phá. Tác giả Nguyễn Quỳnh Trang sau hai cuốn sách, hiện đang “đóng cửa” ngồi viết cuốn mới dự định ra mắt vào năm tới.
Không ít nhà văn thực sự nản với văn chương. Họ thích thì ngồi viết chơi, không thì nghỉ, tác phẩm không được dồn sức, dồn tâm huyết. Những nhà văn còn hăng hái với nghề, ra sách thường xuyên cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Những tiểu thuyết đưa đi dự thi trong thời gian qua, chủ yếu là những tác phẩm mà họ đã “găm” từ nhiều năm.
Hãy công tâm với người viết trẻ
Chúng ta hãy khoan bàn đến chuyện đỉnh cao của tiểu thuyết, mà hãy nhìn vào thực tế sáng tạo của nhà văn hiện nay. Rất hiếm người sống chết với văn chương bởi người viết luôn bị cơm áo gạo tiền ghì xuống. Họ “trầy vi tróc vẩy”, viết ra được cuốn tiểu thuyết thì cũng bị rẻ rúng, nhuận bút chỉ bằng vài bài báo. Hơn nữa, giá trị của những cuộc thi cũng chưa thực sự khiến người viết ở các thế hệ hào hứng, đành rằng có người không phải có thi thì mới viết. Đã đến lúc xã hội nên quan tâm đến thể loại tiểu thuyết và đầu tư cho nó những gì nó cần phải được hưởng, hơn là ngồi phán xét một nền văn học bao nhiêu năm chưa có đỉnh cao. Hãy công tâm với người viết trẻ và tạo cho họ động lực, niềm hứng khởi sáng tạo, để họ là những người tạo nên những mùa văn học bội thu.
Dương Khánh Thảo