Tiểu ra máu là hiện tượng có máu trong nước tiểu, thường khiến nước tiểu có màu hồng, đỏ do sự hiện diện của hồng cầu. Ngoài tiểu ra máu, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng kèm theo như: tiểu buốt, tiểu rắt, đi tiểu nhiều lần; đau tức vùng hông lưng (gợi ý sỏi thận) hoặc đau bụng dưới (viêm bàng quang); sốt, ớn lạnh (nhiễm trùng); sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài (nghi ngờ ung thư).
Các nguyên nhân thường gặp gây tiểu ra máu
1. Nhiễm trùng đường tiểu
Phổ biến ở nữ giới hơn nam giới, do vi khuẩn xâm nhập qua niệu đạo và sinh sôi trong bàng quang, đặc biệt sau quan hệ tình dục. Triệu chứng: tiểu nhiều lần, đau buốt khi đi tiểu, nước tiểu có mùi hôi.
2. Nhiễm trùng thận
Thường là viêm bể thận do vi khuẩn xâm nhập từ đường máu hoặc di chuyển từ bàng quang lên thận qua niệu quản. Biểu hiện: sốt, đau vùng hố thận, rối loạn đi tiểu.
3. Sỏi đường tiết niệu
Gồm sỏi thận, sỏi niệu quản và sỏi bàng quang. Triệu chứng: đau, có khi dữ dội (đặc biệt khi sỏi niệu quản rơi từ thận xuống), tiểu máu đại thể và vi thể, kèm theo nhiễm trùng. Thường gặp ở độ tuổi 35 - 40.
4. U xơ hoặc ung thư tiền liệt tuyến
Thường gặp ở nam giới tuổi trên 50. Triệu chứng: tiểu khó, tiểu mắc rặn, đi tiểu nhiều lần, có thể tiểu máu đại thể hoặc vi thể.
5. Các bệnh lý ở thận
Bao gồm viêm cầu thận cấp và mạn tính, thận đa nang, huyết khối động - tĩnh mạch thận, viêm mạch thận (vasculitis), bệnh hệ thống như lupus ban đỏ, thận do đái tháo đường. Tiểu ra máu là triệu chứng phổ biến.
Tiểu ra máu dù ít hay không đau cũng là dấu hiệu cần lưu ý.
6. Ung thư đường tiết niệu
Máu trong nước tiểu có thể nhiều, màu đỏ tươi hoặc có cục máu, thường không đau ở giai đoạn đầu. Có thể gặp ung thư thận, bàng quang hoặc tiền liệt tuyến.
7. Bệnh di truyền và các bệnh về máu
Ví dụ: thiếu máu tế bào hình liềm, hội chứng Alport, bạch cầu cấp/mạn, xuất huyết giảm tiểu cầu tự miễn, Hemophilia. Ngoài tiểu ra máu, bệnh nhân có thể xuất huyết ở các nơi khác như da, răng - lợi.
8. Chấn thương
Thường gặp sau tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động, ảnh hưởng đến thận, bàng quang hoặc niệu quản.
9. Thuốc và thảo dược
Một số thuốc như Aspirin, Heparin, Penicillin, Cyclophosphamide hay các thảo dược như đại hoàng, lá muồng… có thể khiến nước tiểu đổi màu.
10. Tập thể dục quá sức
Thường gặp ở vận động viên điền kinh hoặc người tập aerobic cường độ cao, chạy bộ dài.
Khi nào tiểu ra máu trở nên nguy hiểm?
Tiểu ra máu có nguy hiểm hay không tùy thuộc vào nguyên nhân:
- Nguyên nhân ít nguy hiểm: Viêm bàng quang cấp hoặc sỏi nhỏ, thường điều trị khỏi bằng kháng sinh hoặc can thiệp đơn giản.
- Nguyên nhân nguy hiểm: Viêm bể thận cấp, dị dạng mạch, ung thư đường tiết niệu, viêm cầu thận cấp… có thể đe dọa tính mạng nếu không phát hiện sớm.
Đặc biệt nguy hiểm khi:
- Tiểu ra máu tái phát nhiều lần hoặc có nhiều cục máu.
- Kèm theo các triệu chứng toàn thân: sốt cao, thiếu máu nặng, suy thận, rối loạn huyết động.
Phương pháp chẩn đoán xác định nguyên nhân tiểu ra máu
Để xác định nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định:
- Xét nghiệm: tổng phân tích nước tiểu, tế bào học nước tiểu, công thức máu, sinh hóa máu để đánh giá chức năng thận.
- Hình ảnh: siêu âm hoặc chụp CT hệ tiết niệu để phát hiện sỏi, khối u.
- Nội soi bàng quang: khi nghi ngờ u bàng quang, đặc biệt ở người lớn tuổi.
Tóm lại: Tiểu ra máu là dấu hiệu không thể bỏ qua. Dù nguyên nhân có thể phổ biến như nhiễm khuẩn đường tiết niệu hay sỏi tiết niệu, đôi khi đây cũng là cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm như ung thư, dị dạng mạch thận, viêm cầu thận… Thăm khám sớm và tuân thủ phác đồ điều trị giúp tăng cơ hội phục hồi và giảm nguy cơ biến chứng. Đừng ngần ngại liên hệ bác sĩ chuyên khoa Thận - Tiết niệu khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
