Nguyên nhân gây tiểu đêm là do đa niệu trong 24 giờ (thường gặp ở người đái tháo nhạt, đái tháo đường, canxi máu), một số bệnh về tim, thận, gan uống quá nhiều nước vào buổi tối; dùng một số thuốc lợi tiểu hoặc do giảm dung tích bàng quang về đêm, do mất ngủ...
 Hạn chế uống nước nhiều trước khi ngủ để tránh tiểu đêm. |
Các antimuscarinic
Bao gồm các chất kháng thụ thể muscarinicacetycholin (MAR) ngăn chặn sự hoạt động dẫn truyền thần kinh của acetylcholin. Tùy theo chất mà hiệu lực chữa bệnh và tác dụng phụ có khác nhau nên cần lựa chọn dùng trong từng bệnh cụ thể. Trong chứng tiểu đêm thường dùng ba chất:
Solifenacin (vasiare): Thuốc có tác dụng ngăn chặn acetylcholin mà solifenacin làm giảm nhịp điệu co cơ bàng quang, cho phép bàng quang giữ lại một khối lượng lớn nước tiểu. Do đó được dùng trong tình trạng bàng quang hoạt động quá mức, tình trạng tiểu khẩn cấp (thôi thúc), tiểu không kiểm soát được (rò rỉ). Solifenacin chuyển hóa bởi enzym cytochrom P450 (CYP 3A4), khi dùng chung với các thuốc ức chế enzym này như ketoconazol thì solifenacin bị giảm sự thải trừ, tăng nồng độ trong máu nên phải giảm liều dùng. Đặc biệt, solifenacin làm kéo dài quãng QT trên điện tâm đồ, có tiềm năng gây ra xoắn đỉnh nên không được dùng chung với các thuốc có tiềm năng gây ra hiệu ứng này như moxifloxavin, pimozid.
Oxybutynin (ditropan): Có cơ chế và chỉ định giống solifenacin. Khi dùng thường gặp một số tác dụng phụ như nóng, khô da, khát cùng cực; đau dạ dày nặng, táo bón; nóng rát lúc đi tiểu; đi tiểu ít hơn bình thường hay không đi tiểu; mờ mắt. Nhìn chung ít độc hơn solifenacin.
Darifenacin (enablex, emselex): Làm giảm sự co cơ trơn của bàng quang, dùng cho trạng thái tiểu khẩn cấp (thôi thúc), tiểu không kiểm soát được (rò rỉ), vẫn dùng trong trạng thái bàng quang hoạt động quá mức song chưa biết chắc chắn là có hiệu lực trong trạng thái này không.
Không nên dùng các thuốc trên cho người mẫn cảm với thuốc (riêng darifenacin có thể gây dị ứng nặng phát ban, khó thở, sưng mặt, môi, lưỡi, họng); không dùng cho những người bàng quang và đường niệu có cản trở cơ học, tăng nhãn áp, bị phì đại tuyến tiền liệt, tắc nghẽn dạ dày ruột, trào ngược dạ dày thực quản (GERD), tiêu hóa chậm, viêm loét đại tràng, nhược cơ, có bệnh gan thận.
Các thuốc chẹn alpha-1
Chẹn alpha -1 được dùng cho người rối loạn tiểu do phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Trong bệnh này có 60% thành phần mô tăng sinh là tế bào cơ trơn và mô liên kết. Các thụ thể alpha -1 nằm trong các cơ trơn tuyến tiền liệt bị kích thích thì trương lực cơ tăng, gây rối loạn tiểu. Chẹn alpha -1 ngăn chặn sự tăng trương lực cơ, giúp cổ bàng quang mở ra dễ dàng, cải thiện các triệu chứng có liên quan đến chức năng tống xuất nước tiểu của bàng quang, cải thiện rối loạn tiểu, làm cho người bệnh dễ chịu. Thường dùng là indoramin, prazosin, terazosin, doxazosin, tamsulosin. Tùy theo loại mà có khoảng 10% người dùng chẹn alpha-1 có thể bị một hay một số các chứng mệt mỏi, hoa mắt, khô miệng, chảy máu cam, buồn nôn nhưng nhẹ.
Chẹn alpha-1 gây hạ huyết áp tư thế đứng, gây ù tai, chóng mặt, mệt mỏi, sung huyết mũi, rối loạn xuất tinh. Không dùng thuốc này cho người bị bệnh suy tim sung huyết. Một số thuốc gây ngủ gà nhiều (indoramin) hay giảm huyết áp tư thế đứng mạnh (prazosin, terazosin), không dùng thuốc khi vận hành máy (ít nhất là 12 giờ). Riêng doxazosin làm giảm triglycerid, giảm cholesterol tốt (HDL-C), tăng cholesterol xấu (LDL- C) cần thận trọng với người có rối loạn lipid - máu. Không dùng cho người có thai cho con bú vì không an toàn và thiếu thông tin.
Các loại thuốc an thần
Dùng cho người tiểu đêm do mất ngủ. Người thường thức dậy giữa đêm khó ngủ lại chỉ cần dùng loại thuốc ngủ tác dụng ngắn.
DS. Bùi Văn Uy