“Không thể khẳng định một cách võ đoán rằng phông văn hóa của cầu thủ cũng như giới thể thao chính là nguyên nhân khiến họ dễ dàng sa vào cám dỗ”. Đó là quan điểm của TS. Nguyễn Văn Vịnh - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Xã hội và phát triển, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ giáo dục.
TS. Nguyễn Văn Vịnh - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu xã hội và phát triển, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ giáo dục.
Thiếu bản lĩnh văn hóa thì bị cám dỗ
Vậy nếu được nói về phông văn hóa của cầu thủ cũng như giới thể thao hiện nay ở nước ta, ông sẽ nói gì?
Nói đến phông văn hóa của một giới trong một lĩnh vực rất rộng lớn như thể thao, trước hết, chúng ta cần trở lại quan niệm về thể thao, nhìn từ góc độ giáo dục thì đây 1 là trong 4 yếu tố làm nên giáo dục (trí dục, đức dục, mỹ dục và thể dục).
Trong thời bình minh của văn minh phương Tây (Hy Lạp cổ đại), hoạt động thể dục thể thao là yếu tố quan trọng tôn vinh sự cao quí của con người. Trong thế giới hiện đại, ngành thể thao với cả trăm bộ môn khác nhau đã trở thành ngành công nghiệp đóng góp rất lớn cho sự tăng trưởng của các nền kinh tế.
Như vậy nghĩa là những thành tích hay tiêu cực trong thể thao không có công hoặc tội của cái gọi là phông văn hóa?
Chúng ta cần thấy rằng để xác lập được những kỷ lục, để trở thành một ngôi sao thể thao trước hết họ phải là một công dân với phông văn hóa phổ quát được cả xã hội thừa nhận, sau nữa phải có năng khiếu và đặc biệt phải có trí tuệ vượt trội.
Tuy nhiên, các hoạt động thể thao lại biểu hiện ra bằng các hoạt động phần nhiều về cơ bắp nên dễ bị hiểu nhầm theo kiểu “đầu óc ngu si tứ chi phát triển”, đây là nhận thức hoàn toàn cảm tính và lệch lạc thiên kiến.
Thế cho nên nhiều người đã hơi quá khi cho rằng phông văn hóa của cầu thủ cũng như giới thể thao chính là nguyên nhân khiến họ dễ dàng sa vào cám dỗ?
Ở các quốc gia phát triển, lĩnh vực này được kiểm soát bằng hệ thống luật pháp với các chế tài nghiêm ngặt. “Loại hoạt động đặc biệt này có sự phụ thuộc rất lớn vào khả năng của các cá nhân. Vì vậy, chỉ với một hành vi sai lệch được ngụy trang dưới vỏ bọc chuyên môn có thể mang lại cho người trong cuộc một nguồn tài chính rất lớn từ giới cá cược. Thế và đây là sự cám dỗ khó cưỡng lại nếu người trong cuộc không đủ bản lĩnh văn hóa và đạo đức - điều không đồng nghĩa với phông văn hóa của các cầu thủ và giới thể thao nói chung.
Thiếu chuyên nghiệp = lòng tham sự gian lận
Nhưng nhiều người vẫn cho rằng thể thao Việt Nam chưa chuyên nghiệp một phần lỗi là do phông văn hóa. Còn theo lý giải của ông thì đâu là nguyên nhân?
Cần phân biệt tính chuyên nghiệp với phông văn hóa, tôi thiển nghĩ, trước hết, điều chúng ta đang bàn ở đây là nói về thể thao của Việt Nam, vì vậy, cần có cái nhìn tổng quan.
Trước hết, phải khẳng định nền thể thao của chúng ta là rất non trẻ, trong bảng sắp thành tích tại khu vực, thể thao Việt Nam giữ vị trí rất khiêm tốn, còn trên bản đồ thể thao của thế giới, Việt Nam chắc chắn ở cuối bảng tổng sắp.
Điều có thể lý giải từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau: Chúng ta mới ra khỏi hai cuộc chiến tranh khắc nghiệt chưa lâu, nền kinh tế nghèo nàn không thể đem đến đầu tư tài chính đủ mức cần thiết cho các hoạt động thế thao, thậm chí đơn giản nhất là chế độ ăn uống đủ để duy trì sức khỏe và tăng cường thể trạng cũng chưa đảm bảo, với vài chục năm trở lại đây, sự thay đổi ở lĩnh vực kinh tế xã hội chưa đủ tạo ra sự thay đổi thể chất cho người Việt nói chung và các vận động viên nói riêng.
Nhưng tôi thấy đời sống vật chất của cầu thủ Việt đâu đến nỗi như… thời bao cấp. Thế mà vẫn bị cám dỗ. Còn ông?
Chúng ta phải thừa nhận rằng hệ thống pháp luật hiện hành của chúng ta chưa hoàn thiện, còn rất nhiều kẽ hở, nhiều lĩnh vực cụ thể chưa điều chỉnh tới. Không riêng gì lĩnh vực thể thao, rất nhiều lĩnh vực khác của chúng ta cũng thiếu tính chuyên nghiệp.
Các cầu thủ Ninh Bình bán độ nghe Hội đồng xét xử tuyên án.
Một yếu tố khác rất quan trọng đưa đến sự cám dỗ là: trong thế giới phẳng, mọi thông tin, mọi sự kiện được chia sẻ gần như tức thì, các vận động viên hay cầu thủ của chúng ta rất dễ có sự so sánh, với khả năng tương tự nếu ở quốc gia khác, chắc chắn họ có thu nhập cao hơn. Trên các phương tiện thông tin đại chúng, các ngôi sao, các nhà thể thao có tài sản và cách sinh hoạt thực sự là rất xa hoa như các triệu phú. Do vậy, mọi người cũng muốn ngay tức thì mình cần có tất cả và do đó dễ dàng sa vào vòng tay của giới cá độ, những hành vi kiểu này không phải lúc nào cũng bị phát hiện. Thực tế có nhiều người đã giàu lên nhanh chóng. Tôi không cho rằng đây là phông văn hóa kém mà cần gọi tên hiện tượng này đúng theo nghĩa đen của nó là lòng tham và sự gian lận.
Cần có hệ thống kỷ luật cao
Án phạt chưa thật sự nghiêm khắc, đôi khi xử lý theo kiểu dĩ hòa vi quý cũng là nguyên nhân dẫn đến tiêu cực và góp phần làm cho đạo đức cầu thủ “xuống cấp”. Nói thế có quá không thưa ông?
Đây là điều rất cần nói, có tâm lý chung là xã hội luôn dành cho giới này sự ưu ái và cũng dễ bỏ qua. Họ như những đứa con được cưng chiều, vì vậy, cách xử lý, các án phạt không phải bao giờ cũng đủ nghiêm khắc, nhất là đối với các ngôi sao.
Đã đến lúc cần thiết đưa ra các chế tài đủ mạnh và cứng rắn với các hành vi sai phạm dù đó là ai. Và các ngôi sao cũng cần nhớ rằng không có họ sẽ có người khác. 90 triệu người Việt không thiếu tài năng thay thế họ, không có đất riêng hay đặc quyền cho cá nhân. Như vậy, một hệ thống kỷ luật cao cần thiết phải được duy trì và các vận động viên, cầu thủ cần phải được truyền thụ đầy đủ.
Vậy theo ông, cần phải “bổ túc văn hóa” như thế nào cho giới thể thao (những người làm thể thao)... kém văn hóa?
Người Việt chúng ta thực sự dành cho bóng đá một sự ủng hộ cuồng nhiệt trên mức cần thiết. Điều đó đã được khẳng định từ nhiều phía, cũng vì vậy, những ngôi sao bóng đá được tung hô quá mức, điều này làm cho các ngôi sao này có cảm giác mình như các vĩ nhân và có quyền làm mọi chuyện.
Tôi nhắc lại ở đây lần nữa, tôi không cho rằng các cầu thủ của ta kém văn hóa hay không nhận được sự giáo dục đầy đủ. Nói như vậy là xúc phạm mọi người. Cái cần thiết trước mắt là siết chặt kỷ luật, các huấn luyện viên nên sẵn sàng đuổi bất cứ ai vi phạm kỷ luật, những trường hợp nặng đương nhiên là đối tượng của pháp luật. Về phía giới thể thao cũng nên biết một điều sơ đẳng: trước hết, họ là các công dân và bình thường như các công dân khác.
Xin cảm ơn TS. Nguyễn Văn Vịnh!
Huy Thông (thực hiện)
