Tiêu chảy, trẻ có cần dùng thuốc kháng sinh?

1. Tiêu chảy là bệnh lý phổ biến ở trẻ

Tiêu chảy là một triệu chứng bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ. Khi trẻ đột ngột đi tiêu phân lỏng, phân nhiều nước và số lần đi tiêu nhiều hơn bình thường tức là trẻ đã bị tiêu chảy. Phân của trẻ bú mẹ không được xếp vào nhóm tiêu chảy mặc dù phân có nhiều nước.

Tiêu chảy luôn gắn liền với yếu tố vệ sinh. Uống nước, ăn thực phẩm bị ô nhiễm vẫn là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra các ca tiêu chảy. Nguồn nước sinh hoạt không được xử lý có thể bị nhiễm vi sinh vật gây bệnh tiêu chảy như Escherichia coli, Salmonella... Những vi sinh vật này sẽ lây nhiễm vào đường tiêu hóa của người mẫn cảm dẫn đến bị tiêu chảy.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị cách tiếp cận để ngăn ngừa và điều trị bệnh tiêu chảy, bao gồm:

• Vaccine
• Vệ sinh
• Dinh dưỡng
• Cho trẻ bú sữa mẹ
• Điều trị bằng dung dịch bù nước (oresol) và kẽm.

2. Thận trọng sử dụng thuốc kháng sinh khi trẻ bị tiêu chảy

Sử dụng kháng sinh không phù hợp, bao gồm kê đơn kháng sinh không cần thiết, kê đơn kháng sinh không đúng bệnh... là một vấn đề lớn của sức khỏe cộng đồng.

Việc lạm dụng thuốc kháng sinh làm tăng thêm chi phí điều trị, có nguy cơ gây ra các phản ứng có hại và tăng cường sự phát triển của các mầm bệnh kháng thuốc.

Theo báo cáo gần đây về tình trạng kháng kháng sinh toàn cầu của WHO, tình trạng kháng kháng sinh giữa các mầm bệnh gây ra các bệnh nhiễm trùng thông thường đang ở mức cao đáng báo động. Để chống lại những lo ngại về sức khỏe cộng đồng cấp bách về tình trạng kháng thuốc, một kế hoạch hành động toàn cầu đã được Đại hội đồng Y tế Thế giới thông qua. Tăng cường tuân thủ các hướng dẫn điều trị tiêu chuẩn đã được nhấn mạnh như một hành động cốt lõi để thúc đẩy việc sử dụng hợp lý kháng sinh.

Tiêu chảy ở trẻ em hầu hết do căn nguyên virus là một bệnh lý tự giới hạn thông thường. Do vậy, thận trọng trong việc sử dụng kháng sinh để điều trị tiêu chảy ở trẻ em là điều tối quan trọng.

3. Khi nào cần sử dụng kháng sinh?

Một số yếu tố phải được xem xét trước khi điều trị bằng kháng sinh ở bệnh nhi bị tiêu chảy. Sự xuất hiện của tình trạng bội nhiễm cho thấy sự cần thiết phải được bác sĩ đánh giá kỹ lưỡng trước khi sử dụng kháng sinh để điều trị tiêu chảy.

Theo nguyên tắc chung, trẻ bị tiêu chảy nhẹ và bắt đầu có tiến triển trong việc hồi phục không nên dùng kháng sinh. Thông thường bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh khi bị tiêu chảy nặng và kéo dài hơn. Ngoài ra, chủng vi sinh vật lây nhiễm qua đường tiêu hóa sẽ quyết định xem có cần dùng kháng sinh hay không.

Đối với bệnh tiêu chảy ở trẻ em, hướng dẫn của WHO về Quản lý tổng hợp bệnh tật ở trẻ em (IMCI) khuyến nghị chỉ sử dụng kháng sinh theo kinh nghiệm đối với bệnh kiết lỵ hoặc tiêu chảy ra máu. Đối với bệnh kiết lỵ, thuốc kháng sinh được dùng để điều trị và ciprofloxacin là thuốc kháng sinh đầu tay được khuyến cáo.

Sử dụng kháng sinh trong điều trị tiêu chảy một cách thích hợp có thể làm giảm thiểu mức độ nghiêm trọng và thúc đẩy phục hồi nhanh chóng sau tiêu chảy ở trẻ. Nhưng trên hết, việc sử dụng phải được đánh giá lâm sàng và kỹ lưỡng của các bác sĩ.

4. Tầm quan trọng của việc bù nước khi trẻ bị tiêu chảy

Trẻ em đặc biệt dễ bị mất nước vì các cơ quan của chúng chưa phát triển hoàn thiện và ngưỡng chịu đựng đối với việc mất chất lỏng thấp hơn nhiều so với người lớn. Mất nước có thể gây tử vong ở trẻ trong vòng vài giờ.

Tiêu chảy có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng, khiến cơ thể trẻ mất đi một lượng đáng kể chất lỏng và chất điện giải. Nếu tình trạng này tiếp tục và không bổ sung nước sẽ khiến trẻ bị mất nước. Biện pháp khắc phục chính là bù nước, thường bù bằng dung dịch oresol đường uống.

Oresol sẽ giúp bổ sung nước và chất điện giải. WHO khuyến nghị nên dùng oresol ngay khi trẻ có triệu chứng tiêu chảy.

5. Bổ sung kẽm cho trẻ bị tiêu chảy

Thiếu kẽm ở trẻ em làm tăng nguy cơ bị nhiễm trùng đường tiêu hóa so với những trẻ khỏe mạnh. Ngoài ra, kẽm cần thiết để tổng hợp protein và tăng cường hệ thống miễn dịch của cơ thể.

WHO khuyến nghị bổ sung 20 mg kẽm mỗi ngày cho trẻ từ sáu tháng tuổi trở lên trong khi 10 mg cho trẻ nhỏ hơn. Quá trình điều trị 10 đến 14 ngày. Ngoài ra, các nghiên cứu gần đây chứng minh lợi ích của men vi sinh, với liều lượng nhất định ở trẻ em bị tiêu chảy.

Probiotics có chứa các chủng vi khuẩn như Lactobacillus GG và Saccharomyces boulardi rất tốt để điều trị tiêu chảy cấp tính ở trẻ sơ sinh và trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, hiệu quả của men vi sinh còn phải được nghiên cứu thêm và không nên là lựa chọn điều trị đầu tiên.

6. Những điều cần lưu ý khi trẻ bị tiêu chảy

• Điều trị tiêu chảy là một phương pháp tiếp cận toàn diện. Sử dụng thuốc kháng sinh không phải là liệu pháp đầu tiên để điều trị tiêu chảy ở trẻ. Chỉ nên bắt đầu điều trị kháng sinh sau khi được các bác sĩ đánh giá kỹ lưỡng việc cần thiết phải sử dụng kháng sinh.
• Tiêu chảy nên được giải quyết và điều trị từ các phương pháp khác nhau và phạm vi điều trị không nên chỉ giới hạn ở điều trị nhiễm trùng.
• Duy trì chế độ ăn uống cân bằng giúp trẻ mau phục hồi sau tiêu chảy. Thức ăn cung cấp đủ năng lượng và chất dinh dưỡng, thúc đẩy quá trình phục hồi nhanh chóng. Các bà mẹ cho con bú nên cho trẻ bú sữa mẹ đầy đủ trong suốt đợt tiêu chảy.
• Bổ sung như probiotic và kẽm cũng có thể hữu ích.
• Tiêu chảy phải được quản lý phù hợp để giúp trẻ hồi phục và ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra.

Mời xem thêm video đang được quan tâm: