Một thế kỷ sau khi qua đời, nhưng âm hưởng của Mark Twain, người nổi tiếng bởi tính hà tiện thể hiện rất rõ nét trong cuốn tự truyện mới xuất bản gần đây của ông. Từ cuốn tự truyện này đã giúp cho các độc giả hiểu rõ nét về một nhân cách lớn có cuộc sống khá phức tạp đã được lấp đầy với những con người nổi tiếng, những cuộc đấu tranh căng thẳng về tài chính và một tấn thảm kịch khá khốc liệt.
Hoàn hảo trong văn nghiệp, nhưng cuộc sống hỗn độn
Là tác giả của những tiểu thuyết văn học bất hủ đi vào lòng người như “Tom Sawyer” và “Huckleberry Finn”, Mark Twain được khẳng định như là tinh túy của nền văn học Mỹ, ông là tác giả của một số từ, cụm từ độc đáo nổi tiếng nhất mọi thời đại, bao gồm cả lời trích dẫn vào năm 1897: “Bản báo cáo về cái chết của tôi là một sự phóng đại”. Chắc là như vậy. Khi Mark Twain tạ thế vào năm 1910, hưởng thọ 74 năm tròn, ông đã để lại cho người đời 5.000 trang hồi ký được biên tập để có thể xếp chồng lên nhau cao đến 3 mét - khoảng nửa triệu từ đã được sử dụng trong tập hồi ký. “Khi bạn đọc (hồi ký) thành tiếng, bạn không thể tin nổi rằng nhà văn này đã không thèm sửa lỗi chính tả hay tổng duyệt một lần cuối để đánh bóng những trang viết của mình. Qủa là người đàn ông hoàn hảo mà bất kỳ ai trong văn nghiệp cũng đều phải mơ ước”, nói theo lời của bà Robert Hirst, người phụ trách các trang bản thảo của Mark Twain.
Tên trong giấy khai sinh là Samuel Langhorne Clemens, năm 12 tuổi sau khi cha qua đời vì căn bệnh viêm phổi, Mark Twain kiếm sống trong vai trò của một anh thợ sắp chữ. Tiếp đó, Mark Twain dấn thân vào công việc của một nhà báo, ông tự giáo dục bản thân mình tại các thư viện công cộng tại những thành phố mà anh đang sinh nhai. Cuộc đời Twain luôn chứng kiến những chuyện đau lòng vượt xa sự chịu đựng của anh, anh từng nhìn thấy cái chết thê thảm của anh trai trong một vụ nổ tàu hơi nước và 3 trong 4 đứa con của Twain chưa bao giờ sống đến tuổi trưởng thành. Từng là một nhà phát minh nhưng sau đó đã bị dính một quả lừa suýt chút nữa là phá sản. Trong những trang sách thuộc tập hồi ký của mình, người đọc cảm nhận về một con người Mark Twain đầy đủ nhất, đó là tâm trạng của một người cha luôn sống trong tâm trạng đau buồn. Bà Robert Hirst nói: “Từng có ý kiến cho rằng bản thể của Twain là hai con người khác nhau. Ông là một con người rất thông minh song cũng cực kỳ phức tạp. Có thể bạn chưa từng nhìn thấy bất kỳ hai mặt tâm trạng trong một tác phẩm, nhưng với Twain đó là hai con người trong một bản thể. Ông là người rối loạn nhưng vui tươi. Có lúc xuất hiện những hình ảnh cay cú nhưng bằng ngòi bút của mình, ông đã khéo léo đẩy nó về lại trạng thái bình thường”.
 Đại văn hào Mỹ Mark Twain và bà Olivia tại tư gia. |
Khủng hoảng tâm lý nặng nề
Trên bờ vực phá sản vào năm 1893, Twain đã bắt tay vào một tour thuyết giảng xuyên suốt Nam bán cầu để bù đắp vào những tổn thất của mình, ông đã viết về những gì mắt thấy tai nghe về những chuyến đi thông qua tác phẩm văn học Tiếp sau xích đạo. Bà Robert Hirst nói: “Twain luôn bị dằn vặt về gánh nặng kiếm tiền. Khi ông qua đời, ông vẫn thuộc hàng “top”, nhưng ông vẫn lo lắng cho danh tiếng sau cái chết của mình. Twain rất được quan tâm, nếu ông ký tên vào một món hàng hoá trên thị trường thì lập tức món hàng đó sẽ được bán rất chạy”.
Cuộc đời Twain luôn chìm trong đau khổ vì chuyện con cái, ông đã mất đi cậu con trai đáng yêu 19 tháng tuổi vì căn bệnh Diptheria (hay hội chứng nghẹt đường hô hấp trên), cậu bé Jean đã bị chết đuối vào năm 1909 trong thời gian đang tắm thì lên cơn động kinh. Bà Cindy Lovell nói: “Mark Twain rất yêu bà Olivia, bà ấy là một phụ nữ thông minh, đọc diễn cảm và khả năng thu thập tin tức thế giới tốt. Olivia luôn góp ý vào các sáng tác văn chương của chồng mình”. Sau khi Olivia qua đời vào năm 1904, Twain trở nên viết chân thực hơn. Người đọc có thể cảm nhận được điều đó khi biết rằng tác giả đang sống trong những ngày tháng đau đớn sau khi người bạn đời yêu dấu đã ra đi mãi”. Nhưng trong cuốn hồi ký, người ta còn khám phá ra mối tình ám ảnh của Mark Twain về người phụ nữ mang tên Laura Wright, người mà ông đã từng gặp hàng thập kỷ trước đó trên bến phà Mississippi trong thời gian Twain làm thuyền trưởng một con tàu hơi nước. Twain từng bị day dứt với Laura Wright, có một cái gì đó vừa thực dụng vừa thế tục trong con người Twain.
Twain luôn bị dằn vặt đau khổ chỉ vì ông khuyên anh trai Henry đến làm việc cùng với ông trên con tàu hơi nước và rằng con tàu này bị phát nổ vào năm 1858, đã cướp đi mạng sống người anh trai yêu quý của mình. Viết trong hồi ký, Twain nói rằng ông đã dự cảm về tấn thảm kịch một tháng trước khi nó chính thức xảy ra. Twain cũng là thành viên đầu tiên của Hiệp hội nghiên cứu tinh thần. Cuốn hồi ký của Twain đã dựa trên nền của bối cảnh nước Mỹ mang một giá trị lịch sử đúng mực: từ chế độ nô lệ miền Nam nước Mỹ đến nạn đổ xô đi tìm vàng vào năm 1849, sự mở rộng thuộc địa của phương Tây, cuộc Nội chiến Mỹ và thời đại Guilded (thời hậu nội chiến Mỹ). Bà Cindy Lovell kết luận: “Cho dù được thiết kế hoặc được xây dựng bởi một tai nạn hoặc bởi một may mắn bất ngờ. Mark Twain là nhân vật trung tâm của mỗi sự kiện lịch sử diễn ra trong suốt khoảng thời gian ông sống”.
Nguyễn Thanh Hải
(Theo ABC News)