Vắc-xin sởi an toàn, hiệu quả, cải thiện đáng kể mô hình bệnh dịch trong nước, tuy nhiên, để đạt được mục tiêu loại trừ bệnh sởi cần phải duy trì được tỷ lệ tiêm chủng cao trên 95% với chất lượng và độ an toàn cao.
Những thách thức
Tuy nhiên, thế giới vẫn còn đang đối mặt với nhiều thách thức. Ước tính khoảng 20 triệu trẻ em trên thế giới chưa được tiêm mũi 1 vắc-xin sởi. Mặc dù có nhiều tiến bộ trong dự phòng và điều trị bệnh sởi, 122.000 trẻ bị chết vì bệnh sởi năm 2012, hầu hết ở trẻ dưới 5 tuổi, có nghĩa là 330 trẻ mỗi ngày và 14 trẻ mỗi giờ chết vì các biến chứng của sởi trên thế giới. Trong những năm vừa qua từ 2008 đến nay, do có sự giảm cam kết về chính trị và tài chính, làm giảm số trẻ em được tiêm chủng vắc-xin sởi dẫn đến xảy ra bùng phát dịch sởi lớn. Cụ thể, trong năm 2012 có 15 nước ở châu Phi, châu Âu, Trung Đông và Đông Nam châu Á báo cáo có dịch sởi lớn và tiếp tục ở nhiều nước trong năm 2013. Sự bùng phát dịch trở lại là do khi trẻ em không được tiêm chủng, dịch quay trở lại. Để đạt được mục tiêu loại trừ sởi, cần triển khai các chiến dịch tiêm vắc-xin với tỷ lệ trên 95%.
Tiêm bổ sung vắc-xin sởi cho học sinh Trường tiểu học Ngô Quyền, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội.
Triển khai vắc-xin sởi trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam
Chương trình Tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam được bắt đầu chính thức từ năm 1985 với việc triển khai tiêm 6 mũi vắc-xin cơ bản cho tất cả trẻ em dưới 1 tuổi, trong đó có sởi. Trong nhiều năm liên tục tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ ở trẻ em đều đạt trên 90%. Thực tế và kinh nghiệm của Chương trình Tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam trong hơn 25 năm qua và ở các nước trên thế giới cho thấy rõ, tiêm chủng là biện pháp hiệu quả nhất để phòng bệnh. Bằng tiêm chủng vắc-xin, tỷ lệ mắc sởi năm 2012 giảm 573 lần so với năm 1984. Thông qua việc triển khai thành công Chương trình Tiêm chủng mở rộng và các chương trình y tế khác, Việt Nam đã giảm đáng kể tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi và đang tiến tới đạt được mục tiêu thứ tư của thiên niên kỷ vào năm 2015 (giảm hai phần ba tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi trong giai đoạn 1990-2015). Các biện pháp khống chế bệnh sởi trong nhiều năm qua đã được thực hiện bao gồm: tăng cường công tác tuyên truyền cho cộng đồng về bệnh sởi và các biện pháp phòng chống bệnh sởi; triển khai tiêm chủng theo lịch cho trẻ 2 mũi vắc-xin lúc 9 tháng và lúc 18 tháng tuổi; triển khai các chiến dịch sởi cho trẻ từ 9 tháng đến 20 tuổi cho trẻ em ở những vùng có nguy cơ cao và trên phạm vi toàn quốc; triển khai tiêm vắc-xin chống dịch ở những vùng có dịch và có nguy cơ cao bùng phát dịch; tăng cường công tác giám sát, phát hiện sớm ca bệnh ở tất cả các tuyến, điều tra và lấy mẫu bệnh phẩm, báo cáo nhanh cho các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur và Cục Y tế dự phòng; cách ly sớm các ca bệnh sởi và những người tiếp xúc nguy cơ cao tại cộng đồng hoặc tại bệnh viện theo quy định; quản lý và điều trị ca bệnh sởi, đặc biệt tất cả những trường hợp có nguy cơ hoặc những trường hợp nặng tại cơ sở y tế để hạn chế biến chứng và tử vong.
Chu kỳ của sởi: Đến hẹn lại lên
Tại Việt Nam từ đầu năm 2014 đến nay đã có 61 tỉnh/thành phố ghi nhận 3.445 trường hợp mắc bệnh sởi trong số 8.779 ca giám sát. Hầu hết bệnh xuất hiện rải rác ở các tỉnh, chỉ có 7 tỉnh báo cáo có dịch trên quy mô nhỏ và vừa tại một số tỉnh/thành phố như Lai Châu, Hà Giang, Yên Bái, Sơn La, Lào Cai, TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội. Bệnh xảy ra chủ yếu ở nhóm đối tượng dưới 10 tuổi chưa được tiêm vắc-xin sởi hoặc tiêm vắc-xin chưa đủ mũi, đặc biệt tại những nơi có tỷ lệ tiêm chủng vắc-xin sởi đạt thấp trong những năm trước đây và những vùng có biến động dân cư cao. Hiện nay, bệnh sởi ở Việt Nam chưa được loại trừ, nghĩa là virut sởi hiện vẫn đang còn lưu hành trong cộng đồng. Với chu kỳ 3-4 năm xuất hiện một lần, tình hình bệnh sởi năm 2013-2014 hiện nay nằm trong chu kỳ dịch, với số ca mắc thấp hơn nhiều so với chu kỳ trước (năm 2009-2010). Trong thời gian vừa qua, nhiều quốc gia trong khu vực Tây Thái Bình Dương cũng đã ghi nhận các trường hợp mắc sởi như Philippines, Nhật Bản, Lào, đặc biệt tại Trung Quốc dịch sởi xuất hiện trên diện rộng và tại một số tỉnh khu vực biên giới giáp với Việt Nam gây ảnh hưởng đến tình hình dịch bệnh trong nước.
Và chiến dịch tiêm vắc-xin sởi - Rubella miễn phí
Trước những diễn biến tình hình dịch sởi, để khẩn trương khống chế dịch sởi, song song với việc tăng cường tiêm chủng thường xuyên, Bộ Y tế đã và đang triển khai kế hoạch tiêm vét vắc-xin sởi trong các tháng 2, 3 và 4/2014. Đối tượng tiêm vét là tiêm mũi 1 cho trẻ từ 9 tháng đến 2 tuổi chưa được tiêm vắc-xin sởi, tiêm mũi 2 cho trẻ từ 18 tháng đến 2 tuổi đã tiêm 1 mũi vắc-xin sởi. Đến nay đã có khoảng 300.000 trẻ được tiêm vắc-xin sởi, đạt 46,9%. Để bảo đảm không bỏ sót trẻ, phải rà soát danh sách tất cả các đối tượng cần được tiêm vắc-xin sởi trên địa bàn kể cả đối tượng vãng lai, đặc biệt chú trọng vùng sâu, vùng xa, vùng giáp ranh và nơi có biến động dân cư.
Nhằm giảm tỷ lệ mắc các bệnh sởi - Rubella góp phần tiến tới loại trừ bệnh sởi vào năm 2017, giảm gánh nặng bệnh tật của hội chứng Rubella bẩm sinh, tiến tới loại trừ bệnh Rubella trong tương lai, từ đó nâng cao thể chất của trẻ em Việt Nam, được sự hỗ trợ của Liên minh Toàn cầu vắc-xin và tiêm chủng (GAVI) và được Bộ Y tế phê duyệt, Chương trình Tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam dự kiến sẽ triển khai chiến dịch tiêm vắc-xin sởi - Rubella miễn phí vào quí 4 năm 2014 và quí 1, 2 năm 2015 cho khoảng trên 23 triệu trẻ từ 9 tháng đến 14 tuổi trong toàn quốc. Thông qua chiến dịch này, toàn bộ hệ thống tiêm chủng mở rộng cũng được nâng cao chất lượng về mọi mặt như tổ chức, truyền thông, năng lực chuyên môn kỹ thuật, xã hội hóa...
GS.TS. Nguyễn Trần Hiển (Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Trưởng ban Quản lý Dự án Tiêm chủng mở rộng)
