Tiêm sớm vắc xin phế cầu 20 và não mô cầu cho trẻ em từ 6 tuần tuổi

Bộ Y tế vừa phê duyệt chỉ định tiêm mới đối với vắc xin não mô cầu ACYW-TT của Sanofi (Pháp) và vắc xin phế cầu 20 của Pfizer (Mỹ). Theo đó, từ ngày 7/11, cả hai loại vắc xin được phép tiêm từ 6 tuần tuổi, thay cho khuyến cáo trước đây là ACYW-TT chỉ tiêm từ 12 tháng và phế cầu 20 chỉ áp dụng cho người từ 18 tuổi.

Tại Việt Nam, Hệ thống Tiêm chủng VNVC là đơn vị tiên phong triển khai tiêm vắc xin não mô cầu thế hệ mới ACYW-TT từ tháng 7/2025 và vắc xin phế cầu 20 từ tháng 5/2025.

Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Tiêm chủng VNVC, việc đồng thời mở rộng chỉ định cho cả hai vắc xin ngay từ 6 tuần tuổi là bước tiến quan trọng, giúp trẻ được bảo vệ sớm trong giai đoạn có nguy cơ cao nhất mắc các bệnh viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu và các biến chứng nặng như viêm phổi, viêm màng não do phế cầu.

Bác sĩ Chính cho biết, vắc xin phế cầu 20 được sản xuất tại Bỉ theo công nghệ cộng hợp tiên tiến, có khả năng phòng các type huyết thanh độc lực cao, gây bệnh nặng ở trẻ nhỏ. So với các vắc xin phế cầu trước đó, vắc xin phế cầu 20 có phạm vi bảo vệ rộng hơn khi bổ sung các type huyết thanh độc lực cao như 22F, 33F, 8, 10A, 11A, 12F và 15B, mở rộng đáng kể độ bao phủ trước các type vi khuẩn phế cầu đang lưu hành.

Theo PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, việc triển khai các vắc xin phế cầu thế hệ đầu đã giúp giảm đáng kể bệnh do các type huyết thanh được bao phủ bởi vắc xin, nhưng lại dẫn đến sự thay thế và gia tăng tần suất gây bệnh của các type gây bệnh ngoài vắc xin. Đây là lý do nhiều quốc gia quyết định chuyển sang sử dụng vắc xin phế cầu 20 để duy trì hiệu quả phòng bệnh dài hạn.

PGS Phạm Quang Thái cho biết thêm: "Trong bối cảnh phế cầu khuẩn đang kháng lại nhiều loại kháng sinh, việc sử dụng PCV20 với phạm vi bảo vệ rộng hơn là giải pháp quan trọng để ứng phó trước sự thay đổi của các type huyết thanh, từ đó bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách toàn diện hơn".

Vắc xin não mô cầu ACYW-TT ứng dụng công nghệ cộng hợp tiên tiến, sử dụng protein mang từ giải độc tố uốn ván (TT) với cấu trúc liên kết phân tử hiện đại, giúp tạo đáp ứng miễn dịch mạnh và bền vững. Vắc xin bảo vệ trước bốn nhóm huyết thanh gây bệnh phổ biến nhất là A, C, Y và W-135. Việc Bộ Y tế mở rộng chỉ định ACYW-TT xuống nhóm trẻ từ 6 tuần tuổi cho thấy tầm quan trọng của phòng bệnh chủ động trong bối cảnh dịch tễ não mô cầu diễn biến phức tạp, số ca mắc trong năm 2025 đang tăng gấp sáu lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo bác sĩ Chính, vi khuẩn phế cầu là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi, mỗi năm, ước tính có 2,9 triệu trẻ mắc viêm phổi và gần 4.000 trẻ tử vong do các bệnh liên quan đến phế cầu khuẩn. Viêm màng não do phế cầu có tỷ lệ tử vong trên 50% nếu không điều trị kịp thời và 30-50% trẻ sống sót phải chịu di chứng vĩnh viễn như điếc, mù, liệt. Tại Việt Nam, nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương và hai Bệnh viện Nhi đồng cho thấy phế cầu hiện diện ở 28,7% trẻ khỏe mạnh, 36,6% trẻ nhập viện và 71,9% ca viêm màng não do phế cầu xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi.

Còn vi khuẩn não mô cầu gây viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết tiến triển nhanh, có thể khiến bệnh nhân tử vong trong 24 giờ. Dù được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong vẫn ở mức 10-20%, có thể lên tới 50% nếu điều trị muộn; riêng thể nhiễm khuẩn huyết tử vong tới 40%. Khoảng 20% người sống sót chịu di chứng nặng như đoạn chi, chạy thận nhân tạo, co giật, động kinh, giảm thính lực hoặc suy giảm trí nhớ.

Trong cộng đồng, nguồn lây của các bệnh do phế cầu và não mô cầu chủ yếu đến từ người mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng, còn gọi là người lành mang trùng. Nhóm này có thể vô tình phát tán vi khuẩn khi ho, hắt hơi, nói chuyện ở môi trường đông người, khiến trẻ nhỏ đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi dễ mắc bệnh. Do đó, tiêm chủng được xem là biện pháp quan trọng nhất giúp giảm tỷ lệ người lành mang trùng, cắt đứt chuỗi lây truyền trong cộng đồng, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh, tử vong và hạn chế các di chứng nặng nề mà hai loại vi khuẩn này gây ra.

Minh Anh (VNVC)