Corticoid có cấu trúc steroid nên được gọi là corticosteroid là nhóm thuốc kháng viêm mạnh. Chúng được dùng để giảm phản ứng viêm xảy ra ở khá nhiều bệnh. Corticoid thường dùng đường uống, hít, bôi ngoài da, tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm vào các vùng mô khác nhau của cơ thể.
Bài viết này xin chỉ đề cập đến liệu pháp tiêm corticoid vào các vùng mô mềm và khớp.
Corticoid không phải là thuốc
Chúng chỉ làm giảm bớt phản ứng viêm. Do giảm viêm nên corticoid làm giảm đau. Phản ứng viêm có thể tái phát. Tiêm corticoid nếu được sử dụng đúng cách có thể giúp tình trạng viêm thuyên giảm được lâu từ hàng tháng đến hàng năm.
Tiêm corticoid còn có thể trị dứt điểm nếu mô viêm chỉ khu trú ở một vùng nhỏ như viêm bao khớp hay viêm gân cơ chẳng hạn.
Tiêm corticoid được dùng để điều trị tình trạng viêm khu trú ở những vùng mô nhỏ của cơ thể (tiêm tại chỗ) hoặc các phản ứng viêm lan tỏa toàn thân (điều trị toàn thân).
Tiêm corticoid toàn thân được chỉ định ở những bệnh lý ảnh hưởng đến nhiều cơ quan bộ phận như phản ứng mẫn cảm, hen suyễn và viêm khớp dạng thấp.
Lợi ích của việc tiêm corticoid tại chỗ
Lợi ích khi tiêm corticoid tại chỗ là sẽ giảm nhanh và mạnh phản ứng viêm khu trú ở một vị trí đặc biệt của cơ thể so với các thuốc kháng viêm truyền thống dùng đường uống như aspirin, các thuốc NSAID.
Chỉ tiêm một lần sẽ giúp giảm các phản ứng phụ của thuốc, như tình trạng kích ứng dạ dày vẫn thường đi kèm với việc uống thuốc kháng viêm chẳng hạn.
Tiêm corticoid có thể được thực hiện dễ dàng ở phòng khám.
 Tiêm corticoid vào bao khớp vai. |
Bất lợi của việc tiêm corticoid tại chỗ
Bất lợi của việc tiêm corticoid là cần thiết phải dùng kim tiêm xuyên thủng da cùng với những tác dụng phụ ngắn hạn và lâu dài của thuốc.
Biến chứng ngắn hạn ít gặp bao gồm teo và nhạt màu da tại vị trí tiêm, nhiễm trùng, chảy máu tại chỗ, đau vết tiêm, phản ứng viêm tăng nặng hơn tại chỗ do kích ứng với corticoid (phản ứng sau tiêm).
Các gân cơ có thể bị yếu do tiêm trúng gân hoặc vùng kề cận gân. Hậu quả đứt gân đã được báo cáo. 40% trường hợp than phiền nóng bừng mặt thoáng qua. Mất ngủ và tăng tiết mồ hôi ít gặp hơn.
Ở những bệnh nhân đái tháo đường, tiêm corticoid có thể làm tăng đường huyết.
Đối với các bệnh nhân đang bị bệnh nhiễm trùng, tiêm corticoid có thể làm mất khả năng đề kháng của cơ thể khiến tình trạng bệnh nặng hơn, đồng thời che khuất các dấu hiệu và triệu chứng khiến việc chẩn đoán và theo dõi bệnh gặp nhiều khó khăn.
Biến chứng
Các nguy cơ dài hạn khi tiêm corticoid tùy thuộc vào liều lượng và số lần tiêm. Thường xuyên tiêm liều cao có thể gây mỏng da, da dễ bị bầm tím, làm tăng cân, mặt tròn, tăng huyết áp, đục thủy tinh thể, loãng xương, hoại tử xương vô mạch (avascular necrosis).
Lợi ích khi tiêm corticoid vào khớp
Corticoid tiêm nội khớp có lợi trong việc giảm đau khớp nhanh chóng, phục hồi chức năng cho một phần cơ thể bị bất động bởi phản ứng viêm, như viêm khớp gối hay khớp khuỷu chẳng hạn. Corticoid tiêm nội khớp cũng có thể giảm bớt tình trạng viêm khớp toàn thân khi thuốc được hấp thu từ khớp vào hệ tuần hoàn.
Tác dụng phụ khi tiêm corticoid trực tiếp vào khớp
Tiêm corticoid nội khớp ảnh hưởng đến mô khớp, đặc biệt khi tiêm nhắc lại nhiều lần. Các tổn thương này bao gồm: mỏng sụn khớp, yếu các dây chằng khớp, tăng tình trạng viêm tại khớp do phản ứng đối với tinh thể corticoid, nhiễm trùng khớp.
Thực hiện tiêm corticoid vào mô mềm
Rút thuốc corticoid vào ống tiêm. Có thể đồng thời pha thêm một thuốc gây tê cục bộ như lidocain. Chọn vị trí tiêm. Tiệt trùng da trên khu vực được tiêm bằng dung dịch cồn 90 độ hoặc betadine.
Có thể gây tê tại chỗ khu vực tiêm bằng cách làm lạnh nhanh chóng với bình xịt chứa ethyl clorua. Kim tiêm sau đó được đâm xuyên qua da vào mô. Bơm thuốc từ từ vào vùng viêm. Rút kim và dán băng vô trùng lên vị trí tiêm.
Tiêm corticoid nội khớp
Tiêm corticoid vào khớp tương tự tiêm vào mô mềm. Betadine thường được chọn lựa để sát trùng da ở vị trí tiêm. Nếu có tràn dịch khớp, lượng dịch này sẽ được rút ra bằng một ống tiêm khác trước khi tiêm corticoid vào khớp. Thầy thuốc quan sát dịch khớp bằng mắt thường và gửi mẫu đi xét nghiệm. Rút dịch giúp nhanh chóng giảm đau do giảm áp suất trong khớp. Sau cùng, rút dịch giúp khớp mau phục hồi hơn.
BS. Đồng Ngọc Khanh