Thực tế cho thấy, ngoài số người bị tái lại bệnh zona thì số người mắc mới căn bệnh này vẫn tăng hàng năm, kéo theo đó là tốn kém về chi phí điều trị và mất ngày công lao động. Vì lý do này mà Trung tâm chăm sóc mắt Hoskin thuộc Hội Nhãn khoa Hoa Kỳ vừa đưa ra khuyến cáo nên tiêm chủng phòng bệnh zona cho những người trên 50 tuổi để hạn chế tối đa những tổn thất về sức khỏe và kinh tế do bệnh gây ra.
Nhiều nguy cơ dẫn đến các ca nhiễm mới bệnh zona
Hàng năm vẫn có 1.2 triệu ca zona nhiễm mới, trong đó 20% liên quan đến zona mắt (zona dây V1). Ước tính trong đời người sẽ có khoảng 1/3 bị nhiễm zona. Cho dù là bệnh khá phổ biến và rất nặng trên đối tượng suy giảm miễn dịch nhưng phần lớn, khoảng trên 90% không phải là đối tượng suy giảm miễn dịch. Trong khi tỷ lệ mắc ngày càng tăng, tuổi bắt đầu bị bệnh là 40, gặp nhiều nhất là lứa tuổi 50. Theo nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) thì tuổi trung bình là 52. Các yếu tố nguy cơ được nhắc tới là suy giảm miễn dịch, nữ giới cao tuổi, suy kiệt, suy tim, chấn thương sọ não, tiểu đường, suy thận và trầm cảm.
Tiêm vắc-xin có thể làm giảm biến chứng và tử vong do bệnh zona.
Bệnh zona gây biến chứng nặng nề và chi phí điều trị cao
Biến chứng và di chứng của zona khá nghiêm trọng và lâu dài, thậm chí là tử vong. Các biến chứng mắt có thể kể đến là viêm và bội nhiễm bán phần trước và bán phần sau nhãn cầu, bệnh lý bề mặt nhãn cầu do thần kinh, dị hình mi và sẹo. Một vài bệnh lý đặc biệt nặng có thể gây mù là sẹo giác mạc, glôcôm và viêm võng mạc. Khoảng 20% đối tượng nhiễm zona bị viêm nhiễm nặng tại mắt như viêm giác mạc, viêm màng bồ đào và bệnh lý thần kinh. 10 năm sau nhiễm zona vẫn có nguy cơ bị giảm thị lực hoặc mù lòa (thị lực dưới 20/200), tỷ lệ sẹo mi dị hình mi và lông xiêu là từ 2-9%. Điều trị bằng thuốc chống virut có thể làm giảm các biến chứng và di chứng, tỷ lệ biến chứng có vẻ giảm nhiều nếu các thuốc chống virut được dùng sớm trong 3 ngày kể từ khi bệnh khởi phát. Đau sau khi khỏi bệnh gặp nhiều ở người có nhiều mụn rộp và đau nhức nhiều trong giai đoạn cấp, bệnh nhân có zona mắt. Biến chứng toàn thân nguy hiểm nhất là đột quỵ, hay gặp trên bệnh nhân nhiễm zona hơn là nhiễm herpes, viêm động mạch thái dương, nhồi máu cơ tim hoặc trầm cảm.
Tổn thương zona dọc theo dây thần kinh.
Hiệu quả bảo vệ của tiêm chủng và các khuyến cáo
Nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứng đã chỉ ra rằng vắc-xin chống zona sống làm giảm tỷ lệ mắc zona 51%, giảm chứng đau sau zona 66% trên nhóm người già và suy giảm miễn dịch. Vắc-xin làm giảm tỷ lệ mắc hơn 60% ở nhóm người trên 60 tuổi, giảm được 40% ở người trên 70 tuổi. Tuy nhiên, hiệu quả bảo vệ khỏi hình thái zona nặng là rõ ràng hơn trên người già, còn lại trên các nhóm khác tương đối giống nhau. Dựa trên 2 nghiên cứu cơ bản này, FDA và CDC đã chấp nhận tiêm chủng cho những người trên 60 tuổi và người bị suy giảm miễn dịch vào năm 2006 và 2008. CDC cũng khuyến cáo nên tiêm chủng cho cả những người mắc bệnh mạn tính, người có bệnh miễn dịch và tiềm tàng của suy giảm miễn dịch. Trong năm 2014, đã có 28% người trên 60 tuổi có tiêu chuẩn phù hợp được tiêm phòng zona. FDA đã mở rộng tiêm chủng cho đối tượng từ 50-59 tuổi, sau đó đã giảm được tỷ lệ mắc zona 70% trên lứa tuổi này. Nghiên cứu cũng cho thấy chỉ số chi phí - lợi ích cao gấp 3 lần ở nhóm tuổi 50 so với nhóm tuổi 60. Nghiên cứu này đã thúc đẩy CDC đi tới quyết định sẽ tiêm chủng zona cho những người bắt đầu bước vào tuổi 60. Kết quả của nghiên cứu cũng cho thấy biến chứng sẽ càng nhiều khi tuổi càng cao và hiệu quả bảo vệ của vắc-xin cũng giảm đi theo tuổi. Tuy nhiên, đối với nhóm mắc herpes lại không cho kết quả như vậy. Hiệu quả bảo vệ của vắc-xin không phụ thuộc vào việc tiêm chủng mới thực hiện hay đã thực hiện lâu rồi mà chắc chắn sẽ giảm cùng với tuổi đời của người được tiêm.
Mặc dù đã được chứng minh là có hiệu quả bảo vệ tốt đối với người nhóm 50 tuổi nhưng vắc-xin sẽ chỉ được sử dụng cho lứa tuổi này trong 2 năm tới ở Mỹ, thậm chí là lâu hơn. Việc trì hoãn sử dụng nó sẽ có thể là nguyên nhân của tử vong và di chứng, một thất bại trong việc phòng ngừa bệnh zona.
