Trong bối cảnh dịch Ebola đang lan rộng và đã cướp đi sinh mạng của nhiều người, Tổ chức Y tế Thế giới - WHO đã cho phép sử dụng ZMapp, thuốc chưa qua thử nghiệm lâm sàng trên người bệnh. Đây là một ngoại lệ!
Tìm hiểu về bệnh Ebola
Hiện nay, bệnh Ebola đang bùng phát mạnh ở các nước Tây Phi (Guinea, Liberia, Nigeria, và Sierra Leone) với số người tử vong ngày càng gia tăng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đang báo động về nguy cơ dịch bệnh Ebola lây lan ra khắp thế giới, đe dọa tính mạng của hàng triệu người!
Bệnh Ebola là một bệnh nhiễm do virút Ebola gây ra, lây truyền do tiếp xúc trực tiếp qua da, máu, chất dịch cơ thể… của người bị nhiễm bệnh. Khi virút Ebola xâm nhập vào cơ thể sẽ làm suy yếu hệ miễn dịch, gây tổn thương các cơ quan và làm xuất huyết trong và ngoài cơ thể.
Thời gian ủ bệnh là từ 2 - 21 ngày. Trong giai đoạn đầu, bệnh Ebola có các biểu hiện giống như cảm, cúm thông thường. Về sau, bệnh trở nặng với tình trạng xuất huyết, tiêu chảy, suy kiệt… Tỉ lệ tử vong ở người bị nhiễm bệnh lên đến 90%!
Các triệu chứng thường gặp của bệnh Ebola: sốt cao; đau đầu, đau họng, đau cơ, khớp; suy nhược, ăn không ngon; tiêu chảy; xuất huyết…
Thuốc ZMapp trong thử nghiệm điều trị bệnh Ebola
Cho đến nay, trong cuộc chiến chống lại dịch bệnh Ebola, y học vẫn chưa có vắc-xin và thuốc đặc trị để phòng ngừa, điều trị bệnh Ebola! Hiện tại, việc điều trị chỉ giúp nâng cao thể trạng và sức đề kháng của người nhiễm bệnh Ebola qua việc truyền máu, bổ sung nước và chất điện giải…
Trong bối cảnh dịch Ebola đang lan rộng và đã cướp đi sinh mạng của nhiều người, WHO đã cho phép sử dụng ZMapp là thuốc chưa qua thử nghiệm lâm sàng trên người bệnh. Đây là một ngoại lệ trong trường hợp đặc biệt! Bất kỳ một loại thuốc nào trước khi được phép sử dụng đều phải trải qua giai đoạn thử nghiệm lâm sàng trên người để đánh giá tính hiệu quả, an toàn… của thuốc
Hai người Mỹ là Kent Brantly (trái) và Nancy Writbol được điều trị bằng thuốc ZMapp
ZMapp là sự kết hợp của hai huyết thanh MB-003 (chứa 2 kháng thể đơn dòng) và ZMAb (chứa 1 kháng thể đơn dòng), tạo ra một hỗn hợp 3 kháng thể đơn dòng do công ty Mapp Biopharmaceutical nghiên cứu và phát triển.
Khi một tác nhân gây bệnh (còn gọi là kháng nguyên) như vi khuẩn, virút, ký sinh trùng, nấm… xâm nhập vào cơ thể, tế bào lympho B của hệ miễn dịch sẽ sinh ra kháng thể để bảo vệ cơ thể. Mỗi kháng nguyên khi vào cơ thể sẽ tạo ra một kháng thể đặc hiệu.
Dựa trên cơ sở đó, ZMapp được sản xuất theo các giai đoạn sau:
- Tiêm vào cơ thể chuột các kháng nguyên là virút Ebola. Các kháng nguyên sẽ kích thích các tế bào lympho B của chuột sinh ra các kháng thể.
- Các tế bào lympho B này sẽ được trích ra từ lá lách của chuột và cho kết hợp với các tế bào myeloma (một dạng tế bào ung thư tủy xương) để tạo thành các tế bào ghép (hybrid cells). Các tế bào ghép có khả năng phát triển nhanh chóng với số lượng lớn và được phân lập tạo ra kháng thể đơn dòng.
- Các kháng thể đơn dòng từ chuột sẽ được “nhân bản” bằng cách thay thế một đoạn gen mã hóa từ chuột bằng một đoạn gen mã hóa từ người, nhằm giúp các kháng thể đơn dòng này có thể tiêm vào cơ thể người mà không bị nhận diện như một tác nhân ngoại lai.
- Để đẩy nhanh việc sản xuất các kháng thể đơn dòng, các kháng thể này được phát triển bên trong cây thuốc lá Úc Nicotiana Benthamiana đã được biến đổi gen.
Kết quả thử nghiệm của thuốc ZMapp trong điều trị bệnh Ebola đã mang lại những tiến triển, khích lệ. Sau một thời gian điều trị với ZMapp, hai bác sĩ người Mỹ bị nhiễm virút Ebola đã phục hồi và xuất viện! Tuy nhiên, các chuyên gia y tế cho rằng rất khó sản xuất thuốc ZMapp trên quy mô lớn.
Hiện nay trong cuộc chiến ngăn chận dịch bệnh Ebola, các nhà khoa học trên thế giới vẫn không ngừng nỗ lực nghiên cứu những loại thuốc mới vừa đáp ứng yêu cầu điều trị hiệu quả vừa có thể sản xuất trên quy mô lớn!
DS. MAI XUÂN DŨNG
