1. Nguyên tắc chung trong điều trị nhược thị
Mục tiêu chính của việc điều trị nhược thị là cải thiện chức năng thị giác, giúp mắt bị nhược thị tăng liên kết với não và giảm sự ức chế của mắt tốt hơn. Từ đó tạo sự cân bằng giữa hai mắt, đồng thời giúp tăng chức năng thị giác.
Nhược thị thường xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc điều trị nhược thị hiệu quả đòi hỏi phải xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh và có phương pháp khắc phục phù hợp.
Các phương pháp điều trị tập trung vào nguyên lý: Buộc não phải sử dụng mắt yếu hơn bằng cách hạn chế việc sử dụng mắt khỏe; Điều trị các vấn đề về khúc xạ (cận thị, viễn thị, loạn thị), lác mắt, hoặc các vấn đề về nhãn cầu khác khi được chẩn đoán nhược thị do những nguyên nhân này.
Hiệu quả điều trị sẽ cao nhất khi bắt đầu điều trị ở trẻ em dưới 6 tuổi, trước khi não hoàn toàn hình thành các kết nối thị giác. Do vậy, việc điều trị nhược thị cần được thực hiện càng sớm càng tốt.
Việc điều trị nhược thị cần được thực hiện càng sớm càng tốt.
2. Các phương pháp điều trị nhược thị phổ biến
2.1. Che mắt khỏe
Đây là phương pháp điều trị cơ bản và hiệu quả. Tùy thuộc vào độ tuổi, mức độ nhược thị và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thời gian và cường độ che mắt phù hợp.
Khi mắt khỏe bị che đi, não buộc phải sử dụng mắt yếu để tiếp nhận thông tin hình ảnh. Điều này giúp kích thích sự phát triển của các tế bào thần kinh thị giác ở mắt yếu, từ đó thị lực của mắt này sẽ được cải thiện đáng kể.
Việc sử dụng đều đặn cả hai mắt giúp cân bằng thị lực và ngăn ngừa tình trạng một mắt quá mạnh, một mắt quá yếu.
Ở trẻ em, việc che mắt sớm có thể ngăn chặn sự phát triển của nhược thị và các biến chứng có thể xảy ra.
Phương pháp này có thể áp dụng cho nhiều trường hợp nhược thị khác nhau, kể cả khi kết hợp với các phương pháp điều trị khác.
Việc che mắt có thể gây khó chịu cho trẻ, đặc biệt là ở những trẻ nhỏ. Để đạt được hiệu quả trong quá trình thực hiện phương pháp này, cha mẹ cần tạo tâm lý thoải mái và giải thích cho trẻ hiểu về tầm quan trọng của việc điều trị.
Tuy nhiên, việc đeo băng cần được thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ về thời gian và tần suất đeo, vì đeo quá lâu có thể làm giảm thị lực tạm thời của mắt lành.
Che mắt khỏe là phương pháp điều trị cơ bản và hiệu quả bệnh nhược thị.
2.2. Sử dụng kính để điều chỉnh các vấn đề về khúc xạ
Việc sử dụng kính là một phần quan trọng trong quá trình điều trị nhược thị, đặc biệt khi nguyên nhân gây ra nhược thị là do các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị.
Kính giúp điều chỉnh các tật khúc xạ của mắt bệnh, làm cho hình ảnh rõ nét hơn khi đến võng mạc. Điều này giúp não kích thích mắt yếu hoạt động tích cực hơn, giúp cải thiện thị lực. Ngoài ra, kính thường được kết hợp với các phương pháp điều trị khác như che mắt, tập luyện thị giác để đạt hiệu quả cao nhất.
Việc điều chỉnh tật khúc xạ sớm sẽ giúp ngăn chặn tình trạng nhược thị trở nên nặng hơn. Hơn nữa, kính còn giúp bảo vệ mắt khỏi các tác nhân gây hại từ môi trường, đặc biệt là ánh sáng mạnh.
2.3. Dùng thuốc
Thuốc không phải là biện pháp chính để điều trị nhược thị. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, thuốc có thể được sử dụng kết hợp với các phương pháp khác để hỗ trợ điều trị.
Thuốc giãn đồng tử (atropine) thường được sử dụng trong điều trị nhược thị. Mục đích gây giãn đồng tử và liệt điều tiết của mắt khỏe, làm cho mắt này nhìn kém đi một cách có chủ đích, bắt buộc bệnh nhân phải sử dụng mắt yếu. Điều này giúp kích thích sự phát triển của các tế bào thần kinh thị giác ở mắt yếu, do đó làm tăng thị lực của mắt yếu.
2.4. Phẫu thuật
Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể được chỉ định để điều chỉnh các vấn đề về nhãn cầu gây ra nhược thị (bao gồm lác, đục thủy tinh thể bẩm sinh, sụp mí và một số dị tật về mắt khác…).
Phẫu thuật không phải là phương pháp điều trị trực tiếp đối với bệnh nhược thị, bởi vì nhược thị là một tình trạng liên quan đến não bộ hơn là mắt. Tuy nhiên, phẫu thuật có thể điều trị các nguyên nhân gây ra nhược thị, từ đó gián tiếp cải thiện thị lực.
Cần lưu ý, phẫu thuật là một biện pháp hỗ trợ trong điều trị nhược thị, đặc biệt khi nhược thị do các vấn đề về cấu trúc mắt gây ra. Tuy nhiên, phương pháp này phải được chỉ định sau khi đã đánh giá kỹ lưỡng tình trạng của bệnh nhân và được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa.
2.5. Tập luyện thị giác
Các bài tập thị giác đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị nhược thị, giúp tăng cường sự phối hợp giữa hai mắt, cải thiện khả năng tập trung và điều tiết của mắt, từ đó hỗ trợ quá trình phục hồi thị lực của mắt bệnh. Có thể thực hiện tại nhà hoặc tại các trung tâm trị liệu. Các bài tập luyện thị giác có thể bao gồm tập theo dõi đối tượng di chuyển, tập ghép hình và xếp khối, sử dụng bảng hoặc chữ số và luyện tập nhìn bằng cả hai mắt.
Các bài tập này giúp tăng cường hoạt động của các tế bào thần kinh, tạo điều kiện cho não bộ xử lý thông tin hình ảnh một cách hiệu quả hơn. Điều tiết là khả năng thay đổi độ cong của thủy tinh thể để nhìn rõ ở các khoảng cách khác nhau.
Bên cạnh đó, các bài tập còn giúp tăng cường khả năng điều tiết, giảm mỏi mắt và cải thiện thị lực. Nhiều bài tập tập trung vào việc phối hợp hoạt động của hai mắt, giúp chúng làm việc đồng bộ hơn, từ đó cải thiện thị lực tổng thể.
Hơn nữa, các bài tập thị giác thường được kết hợp với các phương pháp điều trị khác như che mắt, đeo kính để việc điều trị đạt hiệu quả cao nhất.
3. Lưu ý khi điều trị nhược thị
Cần cho trẻ đi khám mắt định kỳ để được tư vấn, điều trị kịp thời các bệnh về mắt.
Điều trị nhược thị sớm là rất quan trọng. Khi còn nhỏ, não bộ của trẻ có khả năng thích ứng cao. Việc điều trị nhược thị trong giai đoạn này giúp não bộ hình thành lại các kết nối thần kinh, từ đó cải thiện đáng kể thị lực. Tuy nhiên, để quá trình điều trị đạt hiệu quả cao, các bậc phụ huynh cần lưu ý một số điều sau:
Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Mỗi người sẽ có một phác đồ điều trị khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi, mức độ nhược thị và nguyên nhân gây bệnh. Việc tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ là rất quan trọng.
Ngoài ra, cần tạo môi trường thuận lợi cho việc học tập và vui chơi của trẻ. Đảm bảo nơi học tập của trẻ có đủ ánh sáng. Giữ khoảng cách phù hợp giữa mắt và sách, vở để tránh mỏi mắt. Bổ sung đầy đủ các loại vitamin và khoáng chất tốt cho mắt như vitamin A, C, E.
Điều trị nhược thị thường kéo dài và đòi hỏi sự kiên nhẫn của cả người bệnh và gia đình. Ngay cả khi chưa thấy kết quả rõ rệt, vẫn cần tiếp tục điều trị theo đúng hướng dẫn của bác sĩ.
Tóm lại, nhược thị hoàn toàn có thể điều trị nếu được phát hiện và điều trị sớm. Ở trẻ em dưới 7 tuổi, khi não và mắt vẫn đang phát triển, khả năng phục hồi thị lực gần như hoàn toàn nếu điều trị đúng cách và kịp thời. Chính vì vậy, khi phát hiện trẻ có các biểu hiện của nhược thị, cần đưa trẻ đến bác sĩ nhãn khoa để được khám và tư vấn điều trị kịp thời. Việc phối hợp chặt chẽ giữa người bệnh, gia đình với bác sĩ nhãn khoa và tuân thủ đúng phác đồ điều trị là yếu tố quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất.
