Dấu hiệu nhận biết
Tiêu chảy cấp do virut thường diễn biến điển hình như sau: Đầu tiên trẻ có nôn, nôn nhiều khoảng nửa ngày. Giai đoạn này trẻ có vẻ rất mệt, mặt tái xanh, lả người sau mỗi lần nôn. Tiếp theo xuất hiện đi ngoài nhiều nước, không có máu. Khi tiêu chảy xuất hiện thì triệu chứng nôn cũng giảm hoặc hết. Tiêu chảy nhiều trong 3-4 ngày đầu tiên, có khi đến chục lần/ngày, sau đó giảm dần về số lượng nước trong phân, số lần đi và thường tự khỏi sau khoảng 1 tuần. Trong suốt thời gian bị bệnh nhìn chung tổng trạng của trẻ khá tốt, vẫn tỉnh táo, chơi được với điều kiện được bù nước đầy đủ.
Các triệu chứng khác có thể là sốt nhẹ hay sốt cao, có thể biểu hiện viêm long hô hấp trên.
Với những trẻ được uống vắc-xin Rotavirus đầy đủ, thì diễn biến bệnh có thể không điển hình như trên. Trẻ sống ở các thành phố lớn, bệnh thường nhẹ hơn mô tả ở trên.
Điều trị như thế nào?
Điều trị quan trọng số 1 đó là bù nước và điện giải để tránh sốc do mất nước, các thuốc điều trị khác chỉ là bổ sung.
Bù nước: Nước được ưu tiên hàng đầu là oresol. Hiện tại chúng ta sử dụng gói oresol áp lực thẩm thấu thấp. 1 gói pha đúng theo hướng dẫn với nước sôi để nguội (có gói pha với 200ml, có gói pha với 1000ml). Không được pha đặc hơn, cũng không được pha loãng hơn tỷ lệ này. Uống oresol sau mỗi lần tiêu chảy, nên cho trẻ uống từng chút một (từng muỗng, từng ngụm nhỏ) cho đến khi nào trẻ từ chối thì ngưng, không nên ép.
Nước oresol có vị lợ, đa số trẻ không thích uống nếu trẻ không quá khát. Nếu trẻ không chịu uống oresol thì nước dừa là một lựa chọn thay thế tốt, tiếp theo là nước lọc. Nước trái cây khác cũng có thể uống nhưng nên hạn chế, đặc biệt những loại có nhiều vitamin C. Tuyệt đối không được uống nước ngọt công nghiệp.
Việc bù nước được thực hiện xuyên suốt quá trình bệnh từ khi trẻ nôn đến khi phân tốt lên.
Men vi sinh: Men vi sinh là các vi sinh vật có lợi cho đường ruột, khi bổ sung sớm có thể rút ngắn thời gian tiêu chảy được 1 ngày so với không bổ sung. Do vậy quyết định dùng men vi sinh hay không phụ thuộc vào mỗi gia đình. Men vi sinh không có hại, nếu trẻ chịu uống thì nên bổ sung. Hiện nay có 2 loại men vi sinh hiện có trên thị trường được đánh giá cao là nấm men Saccharomyces Bouladii và Bacillus cllausi (enterogeminal). Hai loại men này có thể pha vào sữa hay nước cho trẻ uống, thời gian dùng 7- 10 ngày.
Thuốc giảm tiết nước đường ruột: Tương tự như men vi sinh, thuốc này cũng không có hiệu quả nhiều, tác dụng của nó là làm giảm lượng nước trong phân, do đó làm giảm được nguy cơ mất nước. Ưu điểm của thuốc là an toàn, dễ uống, hầu như không có tác dụng phụ. Do vậy nếu có điều kiện và trẻ chịu uống thì phụ huynh nên dùng cho trẻ. Thuốc muốn có hiệu quả thì phải dùng sớm ngay từ ngày đầu trong giai đoạn phân nhiều nước. Khi đã chuyển sang giai đoạn đi nhiều lần mỗi lần 1 ít phân thì thuốc không hiệu quả lắm.
Một số biểu hiện tiêu chảy cấp do virut: sốt, nôn, tiêu chảy nhiều lần trong ngày...
Thuốc hấp phụ: Thuốc smecta cũng có thể dùng vì đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả. Thuốc này nên dùng trong giai đoạn trẻ đi ngoài nhiều lần, nhưng mỗi lần chỉ một chút phân. Không nên dùng thuốc nếu phân có máu, trẻ sốt cao.
Kẽm: Kẽm không phải là ưu tiên hàng đầu với những trẻ em được bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, được ăn uống đa dạng thức ăn, ăn thịt, cá tốt. Nhưng bổ sung kẽm rất có ý nghĩa với trẻ em biếng ăn hoặc không được bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, khẩu phần ăn ít thịt, cá, tôm... Đối với những trẻ này kẽm rất có ích giúp rút ngắn thời gian bị bệnh và mức độ nặng của bệnh. Tuy nhiên khi uống kẽm lại làm tăng nguy cơ nôn ói. Nên dùng kẽm dạng viên hoặc dạng bột, hạn chế dùng loại siro. Liều dùng nên theo chỉ dẫn hoặc tư vấn của bác sĩ/dược sĩ.
Thuốc chống nôn: Triệu chứng đáng sợ nhất của bệnh tiêu chảy cấp do là nôn nhiều ở giai đoạn đầu. Vì nôn vừa gây mất nước vừa gây mệt và sợ cho trẻ. Do đó, các hiệp hội tiêu hóa thống nhất cân nhắc dùng thuốc chống nôn (prezinton) theo chỉ định của bác sĩ. Thuốc này làm giảm được nguy cơ mất nước và nhập viện. Không nên dùng các thuốc chống nôn khác, bao gồm domperidone (motilium), metochlopramide (primperam), dimenhydramine (dimedrol), promethazine (phenergan)... Có thể dùng thêm thuốc làm giảm nhu động ruột như loperamide, nospa...
Chăm sóc trẻ thế nào?
Nên cho trẻ ăn tất cả những gì bé muốn ăn, trừ thức ăn nhanh, đồ chiên xào nhiều dầu mỡ và những loại thức ăn quá ngọt, nhiều đường, nước ngọt có gas. Vẫn tiếp tục uống sữa, không cần pha loãng, không cần đổi sữa tiêu chảy. Các loại sữa dành cho trẻ tiêu chảy có chỉ định khi: Tiêu chảy kéo dài (quá 14 ngày) tiêu chảy nặng và có bằng chứng của hiện tượng không dung nạp lactose thứ phát. Tuy nhiên vẫn cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Trong thời gian trẻ đi tiêu chảy nhiều lần, cần chăm sóc hậu môn cho trẻ bằng cách nên dội nước nhẹ nhàng và thấm khô hậu môn, thoa kem có oxide kẽm để tránh hăm da quanh hậu môn.
Khi trẻ có sốt cao, khát nước nhiều, trẻ lừ đừ không tự uống nước, đi ngoài phân có máu, tiêu chảy quá 3 ngày mà tình trạng phân không cải thiện, không đi tiểu trong vòng 4-6 tiếng liền... thì cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay.
