Hiện nay, dịch cúm đang là nỗi lo sợ không riêng tại Việt Nam, Á châu mà còn đang được quan tâm trên toàn thế giới. Trong 100 năm qua, trên thế giới, nhiều trận dịch cúm đã xảy ra gây thiệt hại về nhân mạng lên đến hàng chục triệu người.
Vì sao cần giữ vệ sinh và sát trùng miệng họng?
Virus gây bệnh cúm được gọi là “sát thủ vô hình” vì ngoài kích thước cực nhỏ, virus cúm còn thường xuyên biến đổi để tạo ra nhiều chủng loại virus khác nhau, gây trở ngại trong việc điều chế vắc-xin phòng bệnh cúm. Người ta có thể kể H1N1, H2N2, H3N2, H5N1, H9N2, H7N7, H1N2, H4N6, H1N7… gây dịch bệnh trên người, lợn, ngựa. Rồi chính các virus này tùy theo điều kiện và môi trường sống mà có thể kết hợp cho ra nhiều chủng virus cúm với kết hợp H-N mới. Bệnh lây lan qua đường hô hấp khi tiếp xúc với người bị cúm A/H1N1 hoặc người có biểu hiện sốt, ho, đau họng, hắt hơi nhất là khi không gian tiếp xúc chật hẹp không thông thoáng. Như vậy, việc giữ vệ sinh và sát trùng miệng họng, đường hô hấp và đeo khẩu trang cũng góp phần hạn chế lây lan bệnh.
Các thuốc thông thường sát trùng miệng họng
Viên ngậm chứa các dược chất cổ điển: thông thường nhất là tinh dầu bay hơi của các loại dược thảo quen thuộc như: bạc hà, khuynh diệp hoặc dưới dạng tinh chất như: menthol, eucalyptol. Dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với các chất kháng khuẩn thông thường như: benzalkonium, boric acid, biclotymol… Các loại viên ngậm dược thảo thường được dùng để phụ trị trong các bệnh nhiễm trùng hầu - họng, viêm miệng, viêm thanh quản, các thương tổn vùng miệng do bị trầy sướt…
Viên ngậm chứa kháng sinh và thuốc tê: kháng sinh cổ điển quen dùng từ nhiều thập niên trước đây là tyrothricine, bacitracine kết hợp với một chất gây tê giảm đau như lidocaine dùng trị viêm đau đường hô hấp trên.
Dung dịch hoặc gel sát trùng: dùng để vệ sinh răng miệng, sát trùng, khử mùi hôi cho miệng, răng, hầu. Các thuốc này thường pha một, hai muỗng canh trong 100ml nước ấm để súc miệng hoặc dùng gạc thoa gel rồi rơ miệng.
Thuốc phun sương (spray): thuốc được phun vào miệng để sát trùng, hỗ trợ điều trị các chứng bệnh viêm nhiễm trùng khu trú nơi xoang miệng, vùng hầu - họng.
Thuốc gel trị nấm: chứa chất kháng nấm nhóm azole như miconazole, dùng trị nhiễm nấm candida ở khoang miệng - hầu.
Thuốc nhỏ tai, nhỏ mũi: việc điều trị đầu tiên là chống tình trạng nghẹt mũi bằng cách nhỏ nước huyết thanh sinh lý, hoặc các dung dịch có chứa kháng sinh. Tùy theo kết quả xét nghiệm mà các thuốc khác được dùng phối hợp như: thuốc kháng sinh, thuốc chống dị ứng, bổ sung vi lượng tố…
Điều trị tại chỗ với thuốc nhỏ mũi, thuốc phun sương vào mũi để thông mũi cũng như dùng kháng sinh, kháng viêm. Các tình trạng viêm xoang nặng cần được điều trị tại các trung tâm tai mũi họng (TMH).
Các thuốc sát trùng nhỏ tai chống nhiễm khuẩn ngày nay thường dùng các loại kháng sinh mới như: ciprofloxacin, rifamycine hoặc công thức nhỏ tai chống sưng viêm, nhiễm trùng cổ điển như chloramphenicol kết hợp chất corticoid là dexamethasone.
Vài lưu ý khi dùng thuốc TMH
Không nên lạm dụng kháng sinh: theo một thống kê tại Pháp thì hàng năm có 8-9 triệu ca bệnh TMH được điều trị bằng kháng sinh, trong đó có 75% trở nên vô ích vì nguyên nhân bệnh do virus, chỉ có 10-25% viêm họng người lớn (25-40% ở trẻ em) là do vi khuẩn nhất là streptococcus nhóm A gây ra và cần được sử dụng kháng sinh kịp thời để tránh bệnh thấp tim cho trẻ em. Để giúp chẩn đoán xác định sớm vi khuẩn này, tại Hoa Kỳ, người ta đã chế tạo một test chẩn đoán nhanh gọi là Strep test (Santé 11-2001). Các kháng sinh mạnh đặc trị nhiễm vi khuẩn TMH nên tuân theo chỉ định của thầy thuốc.
Trường hợp viêm họng do virus (như tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn mononucleose infectieuse…) thì việc nghỉ ngơi là cần thiết, cùng với việc dùng các thuốc thông thường giảm đau, hạ sốt, các loại thuốc trị viêm họng dùng tại chỗ (thuốc viên ngậm chứa kháng sinh và giảm đau, nước súc miệng sát trùng đường hô hấp trên, thuốc spray vào họng…). Nên dùng thuốc ngay khi các triệu chứng mới khởi phát và nếu chỉ đơn thuần là viêm họng thì việc uống sữa ấm hoặc nước chanh nóng với mật ong cũng góp phần trị bệnh.
Các thuốc dạng dung dịch, rơ miệng, phun sương không nên nuốt vào miệng mà nên giữ trong miệng càng lâu càng tốt, để phát huy tác dụng sát trùng tại chỗ.
Như vậy, các thuốc sát trùng tại chỗ sẽ góp phần hỗ trợ trị các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp trên. Việc sử dụng kháng sinh hoặc các thuốc đặc trị sẽ do thầy thuốc chỉ định.
Phòng ngừa cúm đơn giản
Để phòng ngừa nhiều chủng virus phát triển gây bệnh cúm, nhiều biện pháp phòng bệnh đơn giản được áp dụng như:
- Khi có nhiều người bị viêm họng thì nên giữ gìn vệ sinh mũi hầu với các dung dịch sát trùng miệng, hầu hiện có rất nhiều trên thị trường. Nếu viêm họng do virus thì đề phòng bội nhiễm vi khuẩn.
- Sử dụng thêm vitamin C để góp phần nâng cao sức đề kháng của cơ thể với các bệnh nhiễm trùng hay nhiễm virus.
- Với trẻ em, cần đề phòng viêm họng do liên cầu khuẩn để được điều trị thích hợp bằng kháng sinh theo chỉ định của thầy thuốc, đề phòng hậu quả thấp tim sau viêm họng.
- Sử dụng các kháng sinh hoặc thuốc sát trùng tại chỗ dưới dạng viên ngậm hoặc phun sương cũng là một biện pháp hỗ trợ phòng ngừa biến chứng bội nhiễm khi viêm họng.
DS. TRƯƠNG TẤT THỌ