Đông y gọi hạt gấc là “ mộc miết tử “ - có nghĩa là con ba ba gỗ (mộc là gỗ, miết là con ba ba). Sở dĩ gọi như vậy vì hạt gấc dẹt, có hình gần như tròn,vỏ ngoài cứng rắn như gỗ lim,màu nâu xám đến nâu đen. Quanh mép lại có răng cưa ngắn và to, còn hai mặt có những đường vân lõm xuống trông từa tựa như con ba ba nhỏ bằng gỗ.
Người ta ví quả gấc như cái túi chứa đầy carotene (tiền vitamin A) mà không một loại rau củ,quả cây nào có thể so đo. Ở bài này xin chỉ giới hạn về hạt gấc. Mỗi gia đình khi chế biến món ăn từ gấc,xin giữ lấy hạt gấc để dành làm thuốc.
Về thành phần hoá học,nhân hạt gấc tương đối khô nước (6% nước),nhưng lại có nhiều dầu (55,3% chất béo), 16,6% protein, 2,9% gluxit, 1,8% tanin và 11,7% chất không xác định được. Ngoài ra,còn có các men photphataza,invectaza,peroxydaza…
Hạt gấc chữa nhiều bệnh
Theo các sách cổ, nhân hạt gấc vị đắng, hơi ngọt, tính ôn, hơi độc, vào hai kinh can và đại tràng. Có tác dụng chữa mụn nhọt, tiêu thũng, dùng trong những trường hợp ngã, bị thương, sang độc, phụ nữ sưng vú… Hạt gấc có thể dùng uống (ngày 1 nhân nướng chín), nhưng chủ yếu là dùng bôi ngoài không kể liều lượng .
Trong nhân dân, nhiều gia đình có thói quen để dành hạt gấc sống,hoặc đã qua đồ xôi, để khi cần đến thì chặt đôi đem mài với ít rượu, hoặc giấm thanh để bôi chỗ sưng tấy do mụn nhọt,sưng quai bị…rất mau khỏi. Bôi nhiều lần trong ngày cứ khô lại bôi. Hoặc giã nhân hạt gấc với một ít rượu đắp lên chỗ vú sưng đắp liên tục,ngày thay thuốc một lần sẽ chóng khỏi.
Chữa trĩ, lòi dom:
Hạt gấc giã nát,thêm một ít giấm thanh, gói bằng vải đắp vào hậu môn để suốt đêm.Sau mỗi đêm lại thay thuốc một lần.
Chữa chai chân:
Nhân hạt gấc,giữ cả màng hạt,đem giã nát thêm một ít rượu trắng 35-40 độ,bọc trong một cái túi polyethylen,dán kín miệng túi,đục một lỗ nhỏ rộng gần bằng chỗ chai chân,buộc vào nơi tổn thương ,2 ngày thay thuốc một lần.
Đặc biệt là dùng hạt gấc chữa sang chấn đụng giập trong những trường hợp bị ngã, chấn thương, tụ máu…: dùng hạt gấc đốt vỏ ngoài cháy thành than (nhân bên trong chỉ vàng chưa cháy thành than),cho vào cối giã nhỏ, cứ khoảng 30-40 hạt thì cho 400-500 ml rượu trắng vào ngâm để dự trữ dùng dần.
Dùng rượu hạt gấc bôi vào chỗ sang chấn có tác dụng tốt gần như mật gấu,và đã mệnh danh cây gấc là “cây mật gấu”. Một vị thuốc đơn giản, dễ kiếm mà có hiệu quả rất tốt.
