PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis – dự phòng trước phơi nhiễm HIV) đang được xem là một trong những chiến lược phòng ngừa HIV hiệu quả nhất hiện nay. Các loại thuốc như truvada, descovy, yeztugo hay apretude đã được nghiên cứu và chứng minh có khả năng ức chế virus, giúp người chưa nhiễm HIV giảm nguy cơ mắc bệnh khi có nguy cơ phơi nhiễm.
Tuy nhiên, sử dụng PrEP không đồng nghĩa với việc loại bỏ hoàn toàn những biện pháp phòng tránh khác, bởi thuốc không thể bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục hay đường máu khác như viêm gan C.
1. Các loại PrEP
Hiện có bốn loại thuốc PrEP đã được chấp thuận sử dụng:
- Truvada (emtricitabine + tenofovir disoproxil fumarate): Thuốc viên uống hàng ngày, dùng cho người có nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục hoặc qua tiêm chích ma túy.
- Descovy (emtricitabine + tenofovir alafenamide): Thuốc viên uống hàng ngày, được chấp thuận cho nam giới quan hệ tình dục đồng giới và phụ nữ chuyển giới có nguy cơ nhiễm HIV.
- Apretude (cabotegravir tiêm giải phóng kéo dài): Thuốc tiêm bắp, dùng cho người lớn và thanh thiếu niên có nguy cơ. Lịch tiêm: Mũi đầu tiên, mũi thứ hai sau 1 tháng, sau đó tiêm nhắc lại mỗi 2 tháng.
- Yeztugo (lenacapavir): Thuốc tiêm dưới da, được chỉ định cho bất kỳ ai có nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục. Thuốc được tiêm bởi nhân viên y tế mỗi 6 tháng một lần.
PrEP có thể giúp giảm tới 99% nguy cơ lây nhiễm HIV qua đường tình dục, nhưng không phải là ‘lá bùa hộ mệnh’ thay thế cho bao cao su hay các biện pháp an toàn khác.
Truvada là loại thuốc đầu tiên được phê duyệt cho PrEP vào năm 2012. Descovy (bao gồm phiên bản "cải tiến" của tenofovir có thể ít ảnh hưởng hơn đến thận) đã được phê duyệt vào tháng 10 năm 2019 cho nam giới dị tính và nữ chuyển giới. Dạng tiêm PrEP đầu tiên -aApretude, đã được phê duyệt vào tháng 12 năm 2021.
2. PrEP được khuyến cáo dùng cho ai?
PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm HIV) được sử dụng cho những người có nguy cơ cao bị lây nhiễm HIV hoặc bất kỳ ai mà việc điều trị dự phòng được coi là có lợi, ví dụ các cặp đôi huyết thanh bất đồng – trong đó một người dương tính với HIV và người còn lại âm tính.
Theo hướng dẫn của Lực lượng đặc nhiệm dịch vụ phòng ngừa Hoa Kỳ (USPSTF), PrEP được khuyến nghị cho những nhóm sau:
- Nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM): Người đang trong mối quan hệ huyết thanh bất hòa (một người dương tính với HIV, một người âm tính); không sử dụng bao cao su thường xuyên khi quan hệ qua đường hậu môn (tiếp nhận hoặc cho vào); đã mắc lậu hoặc giang mai trong vòng 6 tháng qua.
- Phụ nữ và đàn ông dị tính: Người trong mối quan hệ huyết thanh bất hòa; người không sử dụng bao cao su thường xuyên với bạn tình có tình trạng HIV không rõ hoặc được coi là có nguy cơ cao (ví dụ: Người tiêm chích ma túy); người đã mắc bệnh lậu hoặc giang mai trong vòng 6 tháng qua.
- Người tiêm chích ma túy: Người đã dùng chung kim tiêm hoặc các dụng cụ tiêm chích ma túy khác (bao gồm thìa, bông gòn, nước).
3. Lưu ý đặc biệt khi dùng PrEP
- Người có cân nặng dưới 35 kg không nên dùng PrEP do liều lượng thuốc là cố định, không thể điều chỉnh phù hợp. Với nhóm này, cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa truyền thống khác.
- Người có nguy cơ thấp: Vẫn có thể được hưởng lợi từ PrEP, nhưng cần cân nhắc vì việc điều trị có thể đi kèm tác dụng phụ tiềm ẩn... Trong trường hợp này, bao cao su và các biện pháp phòng ngừa truyền thống khác có thể là lựa chọn hợp lý và thực tế hơn.
4. Hạn chế của PrEP
Truvada được chấp thuận sử dụng trong PrEP cho cả nam và nữ đồng giới cũng như nam và nữ chuyển giới. Ngược lại, descovy chỉ được chấp thuận cho nam giới đồng giới và nữ chuyển giới do thiếu phụ nữ đồng giới và nam chuyển giới trong các thử nghiệm lâm sàng. Các nghiên cứu hiện đang được tiến hành để đánh giá descovy trong PrEP ở những người quan hệ tình dục qua đường âm đạo có tiếp nhận.
Mời độc giả xem thêm:
