Hiện nay, nhờ những nhóm thuốc mới đã làm thay đổi hoàn toàn cách điều trị cho bệnh nhân suy tim có loạn năng tâm thu.
Vào thập kỷ 80, điều trị suy tim có rối loạn chức năng tâm thu chủ yếu dựa trên kết hợp các thuốc: nhóm thuốc lợi tiểu digitalis, có kèm thêm thuốc chống đông hoặc chống loạn nhịp như amiodaron. Cần phải nhắc đến thuốc digoxin (digitalis). Digoxin là thuốc căn bản trong điều trị suy tim. Tuy vậy, digoxin không làm giảm tỷ lệ tử vong, không cải thiện chất lượng sống cho người bệnh cho nên càng ít được sử dụng hơn trước. Ở bệnh nhân bị rung nhĩ, theo kinh điển thì digoxin còn được sử dụng, nhưng thuốc chẹn beta đã lần lượt thay thế nó.
Mô hình cấu trúc tim bình thường (trái) và suy tim (phải).
Những thuốc đã làm thay đổi cách điều trị
Nhóm thuốc ức chế men chuyển: làm giảm hoạt hóa hệ renin-angiotensin-aldosteron. Hệ này có vai trò quan trọng trong điều hòa huyết áp, chức năng tim mạch và thận. Rối loạn chức năng của hệ này đóng vai trò quan trọng trong sinh lý bệnh của tăng huyết áp, bệnh động mạch vành và suy tim mạn.
Nhóm spironolacton: giúp bài niệu, giảm xơ hóa cơ tim và giữ kali. Ngoài ra còn kháng aldosteron.
Adrenalin: Trong suy tim có sự tăng hoạt độ adrenalin, tăng rối loạn nhịp ở thất, hoạt hóa thần kinh - nội tiết, tăng tiêu thụ ôxy. Tất cả những bất lợi này có thể giải quyết được bằng thuốc chẹn beta. Trước đây, nhóm thuốc chẹn beta bị chống chỉ định dùng do ở những ngày đầu chúng có tác dụng giảm co sợi cơ tim. Nhưng sau vài tuần, chiều hướng lại đảo ngược đưa đến cải thiện huyết động, giúp sử dụng được tốt tính chất có lợi này của chúng.
Ðiều trị hiện nay
Bệnh nhân suy tim với rối loạn chức năng tâm thu được sắp xếp theo NYHA (New York Heart Association ). Độ 1: không triệu chứng. Độ 2: có triệu chứng khi có gắng sức. Độ 3: có triệu chứng trong hoạt động hàng ngày. Độ 4: có triệu chứng khi nghỉ ngơi.
Chú ý trong điều trị
Kiêng mặn: chỉ được áp dụng ở những trường hợp nặng. Kiêng muối triệt để khó thực hiện mà lại có hại: giảm natri máu do thất thoát, mất nước toàn cơ thể. Tránh những món ăn quá mặn: mắm, tương, chao...
Lao động chân tay: vừa phải tùy thuộc sức khỏe từng người, vừa mức độ suy tim.
Nên tập đi bộ, thể dục chậm nhẹ đều như yoga, thái cực quyền, thái cực trường sinh đạo.
Điều trị bằng thuốc
Nhóm thuốc ức chế men chuyển: Có nhiều công trình nghiên cứu ở những hình thể suy tim có triệu chứng và không có triệu chứng đi đến kết luận: cải thiện chất lượng sống của người bệnh, giảm triệu chứng bệnh, giảm tần suất nhập viện, giảm tỷ lệ tử vong, kéo dài thời gian trong nghiệm pháp gắng sức. Vì vậy, việc sử dụng chúng là thông thường. Hơn 90% bệnh nhân suy tim được điều trị bằng nhóm thuốc này. Các bác sĩ tim mạch khuyên dùng ở bất kỳ giai đoạn nào của suy tim với liều chuẩn. Bệnh nhân có thể uống không đủ liều vì “sợ” cho nên cần theo dõi.
Người suy tim nên tập luyện vừa sức.
Nhóm thuốc chẹn beta: Hạ tỷ lệ tử vong, cải thiện rất nhiều chất lượng sống của người bệnh. Cách dùng như sau: bệnh nhân được điều trị trước từ nhiều tuần bằng thuốc ức chế men chuyển với lợi tiểu quai, cũng có thể tăng liều lợi tiểu để người bệnh được ổn định. Đưa nhóm thuốc chẹn beta vào từ từ, thông thường 2 tuần tăng liều một lần; khởi đầu bằng 1/4 liều thông thường để tăng dần đến liều chuẩn. Trong trường hợp ở một nấc nào đó mà bệnh nhân khó dung nạp (huyết áp thấp, suy tim nặng hơn...) thì nên giữ liều chẹn beta ở nấc đó trong nhiều tháng rồi thử lên liều lại cho đến liều chuẩn. Tuy nhiên, việc đưa nhóm thuốc chẹn beta vào ít khi bị thất bại, có thất bại là do những thuốc khác kèm theo (thuốc hạ huyết áp, thuốc giảm co cơ tim...) cần điều chỉnh các loại này. Các thuốc hay được dùng như: metoprolol, carvedilol, bisoprolol.
Nhóm thuốc spironolacton: Dùng trong suy tim nặng. Thuốc này làm giảm tỷ lệ tử vong ở các trường hợp bệnh nghiêm trọng. Trái với sự lo sợ trước đây, không có trường hợp tăng kali máu ở bệnh nhân dùng nhóm thuốc ức chế men chuyển và spironolacton. Nhưng cũng phải kiểm tra đều đặn creatinin máu và ion đồ để phát hiện sớm biến chứng ở thận hoặc rối loạn cân bằng nước điện giải. Kiểm tra sau 2 tuần dùng thuốc hoặc mỗi lần tăng liều và sau đó cứ 3 tháng một lần.
Nhóm thuốc lợi tiểu quai: Dùng với liều tối thiểu hiệu nghiệm do hoạt hóa hệ renin-angiotensin-aldosteron. Được sử dụng đầu tiên trong trường hợp có triệu chứng sung huyết.
BS. NGÔ VĂN TUẤN
