Tìm hiểu về bệnh trầm cảm
Trầm cảm (TC) là một căn bệnh phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Theo một số liệu thống kê từ năm 2015 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có 300 triệu người trên toàn thế giới mắc bệnh này. Và riêng ở nước ta, có 3,6 triệu người mắc bệnh (chiếm 4% dân số).
Trầm cảm là dạng rối loạn tâm trạng kéo dài với các biểu hiện buồn chán, tuyệt vọng, không còn hứng thú, quan tâm đến cuộc sống… ảnh hưởng nhiều đến suy nghĩ, hành động và sinh hoạt hàng ngày của người mắc bệnh!
TC có thể xảy ra ở bất kỳ ai (chiếm 80% khả năng mắc bệnh ở mỗi người vào một giai đoạn nào đó), ở mọi lứa tuổi nhưng thường tập trung ở độ tuổi từ 18-45 và nữ giới thường chiếm đa số.
Nguyên nhân
Hiện nay, y học vẫn chưa biết được nguyên nhân chính xác gây ra bệnh TC, nhưng có nhiều yếu tố liên quan gây bệnh:
- Di truyền: khả năng mắc bệnh TC tăng cao trong những người có cùng quan hệ huyết thống.
- Rối loạn các chất dẫn truyền thần kinh trong não: nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy, sự thay đổi về chức năng và tác dụng của các chất dẫn truyền thần kinh serotonin, dopamine, norepinephrin… đóng một vai trò quan trọng trong việc gây ra TC.
- Rối loạn hormon: sự mất cân bằng nội tiết tố estrogen trong thời kỳ mãn kinh, sau khi sinh con… là một trong những nguyên nhân gây ra TC.
- Thuốc: một số loại thuốc khi sử dụng một thời gian dài, sẽ gây ra tác dụng phụ TC như thuốc an thần, thuốc ngừa thai…
- Căng thẳng, stress trong cuộc sống, mất người thân, bệnh tật…
Triệu chứng
- Cảm giác buồn chán, trống rỗng, tuyệt vọng.
- Khó tập trung suy nghĩ hay quên.
- Hay tức giận, cáu gắt.
- Cảm giác mệt mỏi, vô dụng, không xứng đáng…
- Mất ngủ, hoặc ngủ quá nhiều.
- Mất hứng thú hay quan tâm đến các sở thích trước đây như hoạt động tình dục, thể thao…
- Giảm cảm giác ngon miệng, sụt cân hoặc ăn quá nhiều.
- Thường suy nghĩ về cái chết, có ý tưởng hoặc hành vi tự tử…
Thuốc mới điều trị bệnh trầm cảm
Esketamin là một dạng ketamin, được FDA phê chuẩn vào năm 1970. Ketamin có hai dạng hóa học, mỗi dạng là hình ảnh phản chiếu của loại kia. Esketamine bao gồm một trong số này (dạng “S”). Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): ketamin là một loại thuốc thiết yếu được sử dụng làm thuốc gây mê.
Cơ chế tác động
Khi xịt thuốc vào lỗ mũi, niêm mạc của đường mũi sẽ hấp thụ esketamin rồi nhanh chóng đi vào máu.Esketamin tác động trên thụ thể N-methyl-D-aspartat ở trong não.
Thử nghiệm lâm sàng
Thử nghiệm lâm sàng được tiến hành trên 223 người lớn bị trầm cảm nặng đề kháng với các phương pháp điều trị hiện nay (trầm cảm kháng trị), được chọn ngẫu nhiên hai lần liều xịt hoặc giả dược hàng tuần.Tất cả những người tham gia cũng uống thuốc chống trầm cảm. Kết quả sau bốn tuần cho thấy: những người dùng thuốc xịt mũi mới cải thiện tốt hơn các triệu chứng so với những người dùng thuốc xịt mũi giả dược.
Những người dùng thuốc xịt mới cùng với thuốc chống trầm cảm đường uống, có khả năng tái phát thấp hơn 51% so với những người dùng giả dược với thuốc chống trầm cảm đường uống.
Chỉ định
Thuốc mới được chỉ định sử dụng ở dạng thuốc xịt mũi kết hợp với một loại thuốc chống trầm cảm đường uống, dùng cho những người lớn bị trầm cảm kháng trị (TRD: treatment-resistant depression) hoặc những người đã điều trị ít nhất với hai loại thuốc chống trầm cảm mà không đạt được kết quả mong muốn.
Cảnh báo
FDA đã đưa ra những cảnh báo hạn chế chặt chẽ về cung cấp và sử dụng thuốc:
- Do gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng (chóng mặt, phân ly, an thần…) và nguy cơ lạm dụng hay sử dụng thuốc sai, nên phải dán nhãn cảnh báo trên hộp thuốc.
- Cần áp dụng REMS (Risk Evaluation and Mitigation Strategy: đánh giá rủi ro và chiến lược giảm nhẹ) đối với thuốc trầm cảm dạng xịt: bệnh nhân sử dụng thuốc tại phòng khám bệnh dưới sự giám sát của các bác sĩ đã được cấp giấy chứng nhận. Và phải được theo dõi ít nhất hai giờ sau khi dùng thuốc, cho đến khi bác sĩ xác định an toàn mới được phép về nhà.
- Tránh lái xe hay vận hành máy móc trong thời gian 24g sau khi sử dụng thuốc.
