Sáng 14/6, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Theo đó, từ ngày 1/1/2031, mỗi bao thuốc lá điếu sẽ chịu mức thuế tuyệt đối 10.000 đồng, nhằm tăng cường kiểm soát tiêu dùng và giảm thiểu tác hại đối với sức khỏe cộng đồng.
Đây là một trong những biện pháp tài chính mạnh tay nằm trong chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tăng thuế thuốc lá là giải pháp hiệu quả nhất giúp giảm tỷ lệ hút thuốc, đặc biệt ở giới trẻ và người thu nhập thấp.
Các mốc thời gian tăng thuế thuốc lá từ năm 2027.
Thuế tiêu thụ đặc biệt từ lâu đã được coi là một công cụ quan trọng trong việc điều tiết tiêu dùng các mặt hàng có hại cho sức khỏe như thuốc lá, rượu bia, nước ngọt có đường...
Trong các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, bên cạnh mục tiêu chính là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, thuế tiêu thụ đặc biệt còn đóng vai trò bổ sung nguồn lực tài chính cho ngân sách quốc gia để phục vụ các mục tiêu phát triển bền vững.
Thuốc lá là yếu tố nguy cơ chính gây các bệnh tim mạch, hô hấp và nhiều loại ung thư, gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe của phụ nữ, trẻ em cũng như người hút đã được các nghiên cứu chỉ rõ. Theo nghiên cứu gánh nặng bệnh tật toàn cầu, khoảng 41% nam giới trưởng thành ở Việt Nam hút thuốc, góp phần dẫn đến hơn 100.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá mỗi năm, trong đó khoảng 18.800 người chết do hút thuốc thụ động.
Tiền chi cho thuốc lá là tiền bị rút khỏi các nhu cầu thiết yếu của gia đình như thực phẩm và giáo dục. Những gia đình này có nguy cơ cao rơi vào đói nghèo vì không còn đủ tài chính cho các nhu cầu khác.
Bên cạnh những tổn thất về sức khỏe và kinh tế đối với từng gia đình, việc sử dụng thuốc lá còn làm giảm thịnh vượng quốc gia, với tổn thất ước tính khoảng 108 nghìn tỷ đồng mỗi năm (tương đương khoảng 4,5 tỷ USD), bao gồm thiệt hại do giảm năng suất lao động và tham gia kinh tế – tương đương 1,14% GDP của Việt Nam. Con số này cao gấp hơn 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá national budget
Tuy nhiên, mức thuế thuốc lá tại Việt Nam hiện đang rất thấp. Hiện nay, thuế thuốc lá ở Việt Nam chỉ chiếm 36% giá bán lẻ, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 62% và thấp hơn khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 75%. Điều này khiến các sản phẩm thuốc lá vẫn dễ tiếp cận, kể cả với thanh thiếu niên.
Mức thuế này nằm trong nhóm thấp nhất khu vực và thấp hơn nhiều so với các nước láng giềng như Thái Lan và Philippines – những nước đã chứng minh rằng tăng thuế thuốc lá giúp giảm tỷ lệ hút và tăng đáng kể nguồn thu ngân sách.
Việc áp thuế tuyệt đối 10.000 đồng/bao thuốc lá được kỳ vọng sẽ góp phần giảm tiêu dùng, nâng cao nhận thức cộng đồng, đồng thời giúp Nhà nước tăng nguồn thu để đầu tư cho các chương trình y tế công cộng, đặc biệt là các hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá.
