Một trong những thách thức y tế công cộng hàng đầu hiện nay là sự hấp dẫn của thuốc lá, nicotine và các sản phẩm liên quan, đặc biệt đối với giới trẻ.
Ngành công nghiệp này liên tục cố gắng tìm cách làm cho các sản phẩm này trở nên lôi cuốn, thêm hương liệu và các chất phụ gia khác làm thay đổi mùi, vị hoặc hình thức của chúng. Các chất phụ gia này được thiết kế để che giấu sự khó chịu của thuốc lá, do đó làm tăng tính ngon miệng, đặc biệt là đối với những người trẻ tuổi.
Các chiến thuật khác bao gồm: Tiếp thị hào nhoáng, thiết kế bóng bẩy, màu sắc hấp dẫn và hương vị lôi cuốn được sử dụng một cách chiến lược để thu hút đối tượng trẻ tuổi, bao gồm cả thông qua các kênh truyền thông kỹ thuật số.
Một trong những thách thức y tế công cộng hàng đầu hiện nay là sự hấp dẫn của thuốc lá, nicotine và các sản phẩm liên quan.
Thiết kế đánh lừa: Một số sản phẩm bắt chước đồ ngọt, kẹo và thậm chí cả nhân vật hoạt hình—những thứ mà trẻ em tự nhiên thấy hấp dẫn.
Chất làm mát và phụ gia: Chúng có thể làm cho trải nghiệm hút thuốc hoặc sử dụng nicotine trở nên dễ chịu hơn, làm tăng khả năng tiếp tục sử dụng và giảm khả năng bỏ thuốc.
Những chiến thuật này có thể góp phần vào việc bắt đầu hút thuốc hoặc sử dụng nicotine sớm, với nguy cơ nghiện suốt đời và các hậu quả sức khỏe nghiêm trọng. Bằng cách làm cho các sản phẩm này trở nên hấp dẫn hơn, ngành công nghiệp không chỉ tăng cường cơ sở người tiêu dùng ngay lập tức mà còn làm cho việc bỏ thuốc trở nên khó khăn hơn, kéo dài thời gian tiếp xúc với các chất độc hại.
Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Y tế chia sẻ, ngay từ khi thuốc lá điện tử và các sản phẩm thay thế thuốc lá trở nên phổ biến tại Việt Nam, Bộ Y tế đã bắt đầu cảnh báo về mối nguy hại tiềm ẩn của các sản phẩm này.
Thông qua các báo cáo và nghiên cứu quốc tế, Bộ Y tế đã chỉ ra rằng thuốc lá điện tử không chỉ gây nghiện mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe như tổn thương phổi, các bệnh tim mạch và ung thư.
Bộ Y tế cũng nhấn mạnh những sản phẩm này không phải là giải pháp an toàn thay thế cho thuốc lá truyền thống, dù nhiều người tiêu dùng vẫn nghĩ chúng ít độc hại hơn.
Từ năm 2023 đến nay, Bộ Y tế cũng đã tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục cộng đồng về nguy cơ của thuốc lá thế hệ mới. Các chiến dịch truyền thông đã được triển khai mạnh mẽ qua các phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội, và các chương trình giáo dục tại trường học.
Những chiến dịch này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá điện tử mà còn kêu gọi sự đồng hành của các bậc phụ huynh, nhà trường và cộng đồng trong việc ngăn chặn sự phổ biến của thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là đối với giới trẻ.
Nhìn lại những dấu mốc quan trọng trong hành trình của Bộ Y tế Việt Nam trong việc cấm thuốc lá thế hệ mới, có thể thấy rằng sự quyết tâm và kiên trì của Bộ Y tế là rất lớn.
Bộ Y tế cũng đang đề xuất sửa đổi Nghị định 77/2013/NĐ-CP và Nghị định 117/2020/NĐ-CP để bổ sung quy định về cai nghiện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, và các loại thuốc lá thế hệ mới khác.
Bộ Y tế cho biết hiện nay chưa có quy định xử phạt đối với hành vi "chứa chấp" và "sử dụng" thuốc lá điện tử. Việc bổ sung chế tài này nhằm lấp khoảng trống pháp lý và tạo cơ sở để các cơ quan thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm một cách hiệu quả.
Mức phạt được đề xuất dựa trên rà soát các nghị định hiện hành của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính và kiến nghị của các bộ, ngành liên quan. Theo Bộ Y tế, mức phạt từ 3-5 triệu đồng là tương ứng với một số hành vi vi phạm nghiêm trọng khác, như khai thác tàu bay trái quy định.
Đây là động thái nhằm giải quyết tình trạng sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở giới trẻ đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho các cơ sở y tế trong việc điều trị cho những người nghiện.
Thuốc lá điện tử không chỉ gây nghiện mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe như tổn thương phổi, các bệnh tim mạch và ung thư.
Theo kết quả điều tra tại 34 tỉnh, thành năm 2020, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (từ 15 tuổi trở lên) đã tăng 18 lần, từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020. Tỷ lệ cao nhất rơi vào nhóm tuổi từ 15-24 (7,3%), tiếp theo là nhóm 25-44 tuổi (3,2%) và 45-64 tuổi (1,4%). Đặc biệt, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang lan rộng trong giới thanh thiếu niên và trẻ em gái.
Bộ Y tế cảnh báo đây là dấu hiệu đáng lo ngại khi các sản phẩm này không chỉ gây nghiện nicotine mà còn bị lợi dụng để pha trộn ma túy, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thể chất và tinh thần của thế hệ trẻ. Năm 2023, đã có 1.224 người nhập viện do ngộ độc hoặc mắc bệnh liên quan đến thuốc lá mới.
Trước đó, ngày 30/11/2024, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Nghị quyết này nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, trước tác hại của thuốc lá điện tử.
