Thời gian gần đây, người ta quảng cáo rất rầm rộ, đặc biệt trên Internet, về thuốc lá điện tử (e-cigarettes, tức electronic cigarattes). Những lời có “cánh” đã tô vẽ thuốc lá điện tử là sản phẩm vô hại đem lại nhiều lợi ích cho người sử dụng và cố tình làm mờ đi sự kiện đây là thứ chưa chứng thực khoa học về an toàn và hiệu quả.
Người xem quảng cáo nhiều khi không biết mục đích dùng thuốc lá điện tử là để đi đến cai hẳn thuốc lá thật chứ không phải tiếp tục phì phèo với điếu thuốc điện tử trên tay và tiếp tục mãi. Câu quảng cáo: “Thuốc lá điện tử sẽ trở thành một văn hóa thuốc lá lành mạnh trong tương lai” xem ra là rất nguy hiểm.
Thuốc lá điện tử ra đời như thế nào?
Người nghiện thuốc lá trước hết là do nghiện nicotin. Nicotin chính là chất gây nghiện, nó gây cho người quen sử dụng nó dài ngày sự lệ thuộc bắt buộc phải dùng tiếp, nếu không sẽ vật vã khó chịu, người nghiện thuốc lá không chỉ nghiện nicotin mà còn nghiện cung cách hút thuốc, tức cách rít hơi thuốc lá, nhả khói, tay kẹp điếu thuốc. Thuốc lá điện tử ra đời đáp ứng hai loại nghiện này: cung cấp nicotin để chữa nghiện do thiếu nicotin và có hình dạng, cấu trúc giống như điếu thuốc thật để người nghiện phì phà rít hơi và nhả khói trông như hút thật.
Giống như điếu thuốc lá thật, thuốc lá điện tử có 2 phần: đầu lọc chứa nicotin và hỗn hợp chất tạo mùi thơm, thân là ống thay vì chứa thuốc lá thực chất là một thiết bị điện tử khi kích hoạt sẽ phun hỗn hợp hơi để đi qua đầu lọc, hòa tan nicotin và chất tạo mùi thơm. Khi người hút rít hơi thuốc, hơi nicotin và mùi thơm sẽ vào miệng và hệ hô hấp như khói thuốc. Thuốc lá điện tử cũng giống như thuốc lá thực thụ ở chỗ đầu điếu thuốc có đèn phát sáng màu đỏ, khi rít thuốc, đèn cháy trông như đốm lửa thật và đầu điếu thuốc tỏa hơi trông như làn khói thật.
Thuốc lá điện tử có gây tác hại?
Người nghiện hút thuốc lá do lệ thuộc nicotin không thể đột ngột dứt bỏ việc hút nên phải dùng biện pháp cung cấp nicotin để rồi giảm dần việc cung cấp và đi đến chỗ dứt bỏ, không cần cung cấp nicotin nữa. Nếu xem dùng thuốc lá điện tử là biện pháp để người nghiện hút thuốc lá giảm dần hút để cai hẳn việc hút thuốc thì việc dùng nó có thể chấp nhận được. Để cai bằng thuốc lá điện tử, người nghiện phải có sự quyết tâm, hút thuốc lá điện tử trong một thời gian ngắn, giảm dần tần số và liều lượng hút, để rồi bỏ thuốc lá hoàn toàn thì đó là biện pháp tốt. Tuy nhiên, cho tới nay người ta chưa thật sự đánh giá được hiệu quả và an toàn của hút thuốc lá điện tử. Cơ quan FDA Mỹ đã ra cảnh báo về sự thiếu thử nghiệm lâm sàng khoa học chứng thực độ an toàn của thuốc lá điện tử. Một số nước như Úc, Canada và Brazil nhận thấy thuốc lá điện tử có hại nhiều hơn có lợi nên đã cấm lưu hành sử dụng trong nước họ. Nếu suy xét kỹ, ta thấy thuốc lá điện tử có thể có 3 vấn đề không có lợi sau:
1. Thuốc lá điện tử chưa được chứng minh một cách độc lập là không gây độc. Nicotin và hỗn hợp hơi dùng trong thuốc lá điện tử hiện nay vẫn chưa được FDA Mỹ thừa nhận trong điều trị. Nicotin ở đây không hề nguyên chất mà có thể bị nhiễm nhiều tạp chất có hại cho sức khỏe. Nicotin không tan trong nước nên hỗn hợp hơi hòa tan trong thuốc lá điện tử phải là dung môi hữu cơ và được xác định là propylen glycol hoặc dietylen glycol là các chất độc hại cho sức khỏe con người.
2. Thuốc lá điện tử không giúp được cai thuốc lá được dễ dàng. Trái lại, chính việc tiếp tục phì phèo điếu thuốc dù là thuốc lá điện tử làm cho người ta hoặc dùng luôn thuốc lá điện tử hoặc trở lại hút thuốc lá thật. Trong một nghiên cứu của Polosa và cộng sự thử trên 40 người nghiện hút thuốc lá tình nguyện hút thuốc lá điện tử, có 22% số người bỏ thuốc lá thật nhưng hầu hết tiếp tục hút thuốc lá điện tử!
3. Quảng cáo thuốc lá điện tử thường là tiếp thị có “cánh”, quyến rũ người chưa hút thành người hút thuốc. Chính câu quảng cáo “Thuốc lá điện tử sẽ trở thành văn hóa hút thuốc lành mạnh trong tương lai”, kèm với tiếp thị: “Thuốc lá điện tử rất an toàn so với hút thuốc lá thật!”, và với hình ảnh giới thiệu người hút thuốc lá điện tử có thể hút ở mọi nơi cấm hút thuốc lá do họ phà hơi không phải là khói thuốc lá, làm cho giới trẻ chưa từng hút thuốc lá sẽ bị hấp dẫn và tập hút thuốc lá. Chính bác sĩ Ira J. Strumpf, phát ngôn viên của Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ, đã bày tỏ lo ngại sâu sắc là thuốc lá điện tử được quảng cáo không chỉ nhằm đến đối tượng cai thuốc lá mà còn cả cho số lượng đông đảo người trước kia chưa hề hút thuốc.
PGS.TS. NGUYỄN HỮU ĐỨC