Viêm phổi ở trẻ em: Chăm sóc, điều trị và các biện pháp phòng ngừa

1. Nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi ở trẻ em có thể do vi khuẩn, virus, nấm, hóa chất… Trong thực tế rất khó để biết được tác nhân vi sinh vật nào gây viêm phổi. Việc điều trị chủ yếu dựa theo kinh nghiệm, một số bệnh viện lớn tuyến trung ương có phòng vi sinh hiện đại và có thể thực hiện các kỹ thuật lấy bệnh phẩm khó nhưng xác suất tìm được tác nhân cũng không cao.

Bác sĩ sẽ dựa vào độ tuổi và vi khuẩn hoặc virus gây viêm phổi ở độ tuổi đó để chẩn đoán nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị.

 2. Làm sao để biết trẻ bị viêm phổi?

Viêm phổi người ta chia ra viêm phổi cộng đồng và viêm phổi bệnh viện. Trong bài viết này chúng ta chỉ đề cập tới viêm phổi mắc phải tại cộng đồng (CAP).

Nghi ngờ trẻ bị viêm phổi khi trẻ có:

• Ho: Có thể ho nhiều hay ít, ho khan hay ho đờm.
• Sốt: Sốt nhẹ đến cao, số ít không sốt.
• Thở nhanh.

Trong 3 triệu chứng trên thì thở nhanh là quan trọng nhất. Ngoài ra còn một số dấu hiệu khác như: Khò khè, bú kém, thở rút lõm ngực, tím quanh môi…

Tại bệnh viện hay phòng khám bác sĩ có thể phát hiện thêm một số triệu chứng khác như nghe phổi có tiếng bất thường: rale ngáy, rale rít, rale ẩm, rale nổ...

3. Điều trị viêm phổi ở trẻ em như thế nào?

Trẻ bị viêm phổi nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến tràn dịch, tràn khí khoang màng phổi; viêm hoại tử, áp xe phổi… Khi có biến chứng thì việc điều trị sẽ khó khăn hơn.

Việc dùng thuốc, tùy nguyên nhân sẽ có phác đồ điều trị cụ thể. Nếu viêm phổi do vi khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh. 

Tùy theo tác nhân gây bệnh, mức độ viêm, lứa tuổi...  bác sĩ sẽ lựa chọn dùng kháng sinh phù hợp, liều lượng và thời gian dùng thuốc... Thông thường nếu đáp ứng tốt một liệu trình trị liệu kéo dài ít nhất 7-10 ngày.

3.1. Điều trị và chăm sóc trẻ bị viêm phổi tại nhà

Chỉ được điều trị viêm phổi cho bé ở nhà khi có chỉ định của bác sĩ.

Ở trẻ em dưới 5 tuổi nếu bị viêm phổi nhẹ (các triệu chứng ho, thở nhanh) điều trị ngoại trú với kháng sinh cotrimoxazol hoặc amoxicillin. 

Nếu triệu chứng của bé đỡ thì dùng tiếp kháng sinh này đủ 5-7 ngày và tái khám. 

Nếu triệu chứng của bé không đỡ hoặc chuyển biến theo chiều hướng xấu đi thì cần đưa trẻ tới bệnh viện ngay để được điều trị theo phác đồ khác.

Các điều trị hỗ trợ khác

- Dinh dưỡng: Cung cấp đủ nước cho bé thông qua sữa, nước uống trực tiếp, súp…

-Theo dõi tình trạng đi tiểu của bé để xem cung cấp nước có đủ không. Nếu bé tiểu ít, nước tiểu vàng có thể là do cung cấp thiếu nước.

- Vệ sinh mũi: Thường các trẻ viêm phổi cũng có viêm hô hấp trên kèm theo có thể vệ sinh mũi cho trẻ bằng nước muối sinh lý, hoặc dạng xịt phun sương, lấy nhầy mũi bằng bấc sâu kèn.

- Hạ sốt: Bé sốt có thể quấy khóc khó chịu, nếu bé sốt trên 38 độ C mà có biểu hiện khó chịu, quấy thì có thể dùng thuốc hạ sốt thông thường paracetamol theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc khuyến cáo của nhà sản xuất.

- Giảm ho an toàn: Các loại siro ho thảo dược không có chống chỉ định, có thể giúp bé dễ chịu hơn.

- Làm ẩm không khí trong phòng hỗ trợ niêm mạc hô hấp, tránh nằm máy lạnh ở nhiệt độ quá thấp.

- Tái khám mỗi ngày hoặc mỗi 2 ngày theo chỉ định của bác sĩ.

Khi nào trẻ cần nhập viện điều trị?

• Tất cả trẻ dưới 3 tháng có biểu hiện viêm phổi
• Trẻ trên 3 tháng viêm phổi và sốt cao trên 38.5 độ C; nguy kịch hô hấp mức độ trung bình đến nặng (nhịp thở trung bình trên 70 lần ở trẻ dưới 1 tuổi, trên 50 lần với trẻ lớn, co lõm lồng ngực, khó thở nặng, thở rên, cánh mũi phập phồng, ngưng thở); tím tái, li bì; bỏ bú, mất nước (mắt trũng, tiểu ít)…

3.2. Điều trị tại bệnh viện

Khi trẻ phải nhập viện tức là tình trạng bệnh nặng, việc điều trị sẽ bao gồm: Hỗ trợ hô hấp (thở oxy, CPAP, thở máy), kháng sinh đường tiêm, nuôi ăn, tập vật lí trị liệu…

Tại bệnh viện, trẻ có thể được dùng thuốc penicillin G hoặc ampicillin kết hợp theo dõi chặt từ 2-3 ngày. Nếu tình trạng của bé đỡ hơn thì tiếp tục dùng thuốc đủ 5-7 ngày. 

Trường hợp bé không đỡ hoặc chuyển biến nặng hơn thì cần chuyển sang điều trị viêm phổi rất nặng. Thuốc điều trị là penicillin G phối hợp với gentamycin hoặc dùng chloramphenicol từ 5-10 ngày hoặc ampicicillin kết hợp gentamycin hoặc cefuroxime

4. Phòng ngừa viêm phổi cho trẻ

Phòng ngừa chung: 

-Nâng cao sức đề kháng của trẻ thông qua việc cung cấp dinh dưỡng tốt, cho ăn đúng và đủ theo hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng. Thường xuyên theo dõi sự phát triển thể chất của trẻ để biết được tình trạng dinh dưỡng của con.

-Cải thiện môi trường sống: Nhà ở phải thoáng mát, thường xuyên vệ sinh không tiếp xúc với người hút thuốc lá.

- Hạn chế tiếp xúc với người có biểu hiện bệnh hô hấp: ho, sốt…

-Vệ sinh mũi họng: khò họng nước muối sinh lí, nhỏ nước muối sinh lí sau khi đi bụi, mang khẩu trang tránh hít phải bụi đường.

Phòng ngừa đặc hiệu:

- Điều trị bệnh nền nếu có: Suy dinh dưỡng, bệnh trào ngược dạ dày thực quản, bệnh tim bẩm sinh…

- Chích ngừa đầy đủ đặc biệt chú ý các mũi chích ngừa lao, sởi HiB, phế cầu, cúm..

Mời độc giả xem thêm video: