Rối loạn xuất tinh là một bệnh lý phổ biến ở nam giới, bệnh không những ảnh hưởng đến đời sống tình dục, ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình mà còn là một trong những nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới. Chẩn đoán đúng nguyên nhân gây bệnh mới có hướng điều trị đúng và hiệu quả.
 Việc dùng thuốc điều trị rối loạn xuất tinh phải theo đúng thể bệnh. |
Xuất tinh sớm
Xuất tinh sớm gây ra các hậu quả tiêu cực cho bản thân như chán nản, bực bội, tránh quan hệ tình dục”. Yếu tố quan trọng nhất đánh giá xuất tinh sớm là thời gian từ lúc dương vật được đưa vào âm đạo cho tới khi xuất tinh, còn được gọi là thời gian chờ xuất tinh trong âm đạo (IELT). Với định nghĩa của Hội Y học giới tính thế giới, thời gian 1 phút được xem là mốc để đánh giá việc xuất tinh có bị sớm hay không.
Nguyên nhân
Nguyên nhân gây ra xuất tinh sớm thường được nghĩ là do yếu tố tâm lý. Tuy nhiên, yếu tố tâm lý như lo âu thường gây ra giảm ham muốn, rối loạn cương và chậm xuất tinh chứ không dẫn đến xuất tinh sớm; còn sự phấn khích quá mức chỉ gây ra xuất tinh sớm tạm thời chứ không dẫn đến xuất tinh sớm hằng định. Ngày nay, xuất tinh sớm được nghĩ là do sự tăng nhạy cảm của dương vật hay rối loạn thụ thể 5-Hydroxytryptamine (5-HT) tại trung tâm kiểm soát xuất tinh ở não.
Điều trị
Thuốc tê thoa qui đầu:
Thuốc tê thoa tại chỗ như kem hay thuốc xịt lidocaine và prilocaine làm giảm cảm giác qui đầu để làm tăng khả năng kiềm chế sự xuất tinh. Tuy nhiên, thuốc tê thường gây giảm sự cương cứng, có thể gây cảm giác “bì bì” ở dương vật và nếu nó ngấm qua âm đạo thì cũng gây cảm giác tê rần ở âm đạo.
Các PDE5i (sildenafil, vardenafil, tadalafil, udenafil, avanafil): Đây là những thuốc dùng trong điều trị rối loạn cương. Do vậy, các thuốc này có thể có hiệu quả ở những người vừa bị rối loạn cương, vừa bị xuất tinh sớm; các trường hợp khác ít hiệu quả.
Các SSRI: Các thuốc này có thể uống mỗi ngày, ví dụ paroxetine (20 - 40mg), sertraline (50 - 100mg) và fluoxetine (20 - 40mg). Clomipramine (10 - 50mg), một thuốc chống trầm cảm ba vòng cũng có tác dụng tốt trong điều trị xuất tinh sớm. Tác dụng phụ của chúng là mệt mỏi, ngáp, buồn nôn, nhược cơ, run, phân lỏng. Những tác dụng phụ này thường xuất hiện trong tuần đầu và mất dần trong 2-3 tuần. Đôi khi chúng còn gây giảm ham muốn tình dục và giảm vừa phải độ cứng dương vật; khi ngưng thuốc thì các tình trạng này cũng mất đi. Ngoài ra, các thuốc này cũng có thể uống theo nhu cầu, khoảng 5 giờ trước khi giao hợp có thể giúp kéo dài thời gian xuất tinh.
Tất cả những thuốc kể trên đều là thuốc điều trị xuất tinh sớm không chính thức (off-label). Thuốc uống đầu tiên được chính thức công nhận là thuốc điều trị xuất tinh sớm nguyên phát theo nhu cầu, cho nam giới từ 18-64 tuổi là dapoxetine, đã được 2 nước Phần Lan và Thụy Điển cho phép lưu hành từ ngày 10/2/2009. Dapoxetine cũng là một thuốc thuộc nhóm SSRI, nhưng có thời gian tác dụng nhanh nên chỉ cần uống trước khi quan hệ 1-3 giờ và thuốc cũng mau bị thải ra khỏi cơ thể.
Chậm xuất tinh, không xuất tinh
Không xuất tinh là sự không tiết tinh vào niệu đạo sau. Bất cứ thuốc hay thủ thuật nào làm hư hại sự cung cấp thần kinh giao cảm cho ống dẫn tinh và cổ bàng quang, thần kinh thân thể ly tâm tới sàn chậu hay thần kinh thân thể hướng tâm tới dương vật đều có thể gây không tiết tinh hay chậm xuất tinh. Chậm xuất tinh hay không xuất tinh gây ra sự bức bối, mệt mỏi cho bệnh nhân và cả bạn tình.
Nguyên nhân có thể là chấn thương tủy sống (trên L10), cắt hạch giao cảm (sympathectomy) chức năng có thể do bệnh thần kinh đái tháo đường hay do phẫu thuật cắt đại tràng, trực tràng, phình động mạch chủ bụng và các bệnh lý mạch máu ngoại khoa khác, cắt tuyến tiền liệt mở và nạo hạch sau phúc mạc do ung thư tinh hoàn. Lo âu cũng là một yếu tố gây chậm xuất tinh hay không xuất tinh. Những người sử dụng các thuốc chống trầm cảm (như SSRI) cũng là nguyên nhân gây chậm xuất tinh hay không xuất tinh.
Điều trị: cần quan tâm đến hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân để làm giảm lo âu. Nếu bệnh nhân đang sử dụng SSRI thì cần ngưng thuốc này, chuyển sang nhóm chống trầm cảm khác ít gây ảnh hưởng trên sự xuất tinh và tình dục như trazodone.
Nếu bệnh nhân không đang sử dụng SSRI: Thuốc điều trị chậm xuất tinh hay không xuất tinh là những chất đồng vận α như phenylephrine. Tuy nhiên, tỉ lệ thành công khá thấp (dưới 30%).
Xuất tinh ngược dòng
Xuất tinh ngược dòng là sự tống xuất của tinh dịch trong niệu đạo sau vào bàng quang, hoàn toàn hay một phần. Xuất tinh ngược dòng là do hư hỏng cơ chế đóng – mở cổ bàng quang, thường do phẫu thuật cắt tuyến tiền liệt gây ra (phẫu thuật mổ hay nội soi). Bệnh nhân vẫn có cảm giác cực khoái, dù có giảm ít nhiều, một phần do tuổi cao.
Điều trị xuất tinh ngược dòng bằng các chất giống giao cảm có thể có hiệu quả như pseudoephedrine, ephedrine, phenylpropanolamine. Các chất này kích thích sự phóng xuất norepinephrine (noradrenaline) từ các tận cùng thần kinh và cũng có thể kích thích trực tiếp trên cả các thụ thể α và β adrenergic. Imipramine, ức chế sự tái hấp thu của norepinephrine cũng có thể có hiệu quả.
Ngoài ra, nam giới lớn tuổi thường hay gặp xuất tinh khô, nguyên nhân do xuất tinh ngược dòng, suy tuyến sinh dục, tắc ống phóng tinh, bất sản túi tinh hai bên.
TS.BS. Nguyễn Thành Như