Trứng cá là bệnh da rất hay gặp, đặc biệt ở lứa tuổi dậy thì. Biểu hiện của bệnh là các mụn đầu đen, đầu trắng tại vị trí có nhiều tuyến bã như vùng mặt, lưng, ngực. Hiện nay có nhiều loại thuốc, mỹ phẩm dùng để điều trị mụn trứng cá nhưng cần phải hiểu rõ tác dụng, chỉ định của từng loại thì mới đạt hiệu quả tốt trong điều trị.
Có những loại thuốc điều trị mụn nào?
Thuốc điều trị mụn có 2 loại là thuốc điều trị tại chỗ (thuốc bôi, mỹ phẩm, sữa rửa mặt) và thuốc điều trị toàn thân (thuốc uống, tiêm). Người ta phân ra 4 nhóm thuốc chủ yếu điều trị mụn trứng cá là:
- Nhóm thuốc làm bạt sừng, bong vảy (keratolytics): Ví dụ mỡ salicylic acid 5-10%: có tác dụng làm mỏng lớp sừng trên bề mặt da, làm bong các nút sừng ở cổ tuyến bã, giúp chất bã thoát ra ngoài dễ dàng hơn, giảm tắc nghẽn chất bã trong túi tuyến bã. Nhóm thuốc này thích hợp để làm bong các nút sừng ở các loại mụn đầu trắng, mụn bọc nhỏ. Tùy vị trí và mức độ mụn để dùng loại có nồng độ phù hợp.
- Nhóm thuốc kháng sinh (antibiotic) và kháng khuẩn (antibactarial): Thường dùng các kháng sinh như clindamycin, erythromycin, doxycyclin; kháng khuẩn chống viêm như benzoyl peroxide. Các loại thuốc này vừa có tác dụng diệt vi khuẩn gây viêm tại mụn, lại vừa có tác dụng chống viêm nên thích hợp để điều trị các loại mụn viêm, mụn mủ. Dùng cả đường toàn thân và tại chỗ. Có các loại kháng sinh dùng tại chỗ như: dạng kem hoặc gel erythromycin 2 - 4%, clindamycin 1%, benzoyl peroxide 2,5 - 5%. Thận trọng khi dùng các thuốc tại chỗ loại này có thể gây nhạy cảm với ánh sáng, vì vậy nên tránh nắng trong thời gian điều trị. Benzoyl peroxide còn có thể gây kích ứng trên da. Khi bôi, ngày đầu nên bôi thử một vùng nhỏ ở mặt trong cẳng tay, nếu không thấy ngứa, nổi mẩn đỏ thì mới bôi lên vùng mặt.
- Nhóm vitamin A acid (retinoid): Có tác dụng chống sừng hóa cổ tuyến bã, do đó ngăn ngừa hình thành các nút sừng tại cổ tuyến bã, giúp chất bã nhờn thoát ra dễ dàng hơn. Retinoid còn làm giảm tiết bã, chống viêm nên được dùng cho mọi loại mụn trứng cá, đặc biệt các dạng trứng cá bọc, mụn mủ, mạch lươn, trứng cá nặng, dai dẳng. Tuy nhiên, chống chỉ định dùng retinoid cho phụ nữ có thai, những người có tryglycerid, cholesterol máu cao. Hiện nay có các loại thuốc bôi tại chỗ là tretinoin 0,025 - 0,1%, isotretinoin 0,05% và adapalene 0,1%. Cần lưu ý thuốc có thể gây khô da, khô rộp môi, bong vảy lòng bàn tay, bàn chân. Để hạn chế bớt tác dụng phụ này chúng ta có thể cho dùng thêm các loại kem giữ ẩm, mềm da. Vitamin A acid còn làm cho da dễ bị nhạy cảm với ánh sáng do đó nên tránh nắng, hạn chế ra nắng hoặc dùng các biện pháp che, chắn nắng như đội mũ rộng vành, bịt mặt, mặc quần áo che kín da trong thời gian dùng thuốc và nên bôi thuốc vào buổi tối.
- Nhóm thuốc nội tiết (hormone): Ví dụ như các loại thuốc tránh thai, thường chỉ định cho các trường hợp nữ bị trứng cá. Liệu trình điều trị thường kéo dài từ 3 - 6 tháng. Không nên dùng loại thuốc tránh thai có thành phần progesterol đơn thuần vì loại này thường làm tăng nặng bệnh trứng cá. Nên dùng loại kết hợp progesterol tổng hợp thế hệ 2 là: levonorgestrel (khoảng 100 micrograms) với ethinyloestradiol (20 micrograms) chỉ định cho các trường hợp trứng cá vừa. Cyproterone acetate thường dùng trong các trường hợp trứng cá nặng và có thể dùng ở dạng thuốc tránh thai kết hợp như diane - 35. Không dùng nhóm thuốc này cho phụ nữ mang thai và cho con bú.
 |
Một số điều lưu ý khi bị mụn trứng cá
- Hạn chế các yếu tố làm tăng nặng bệnh: Một số loại thuốc có thể làm bệnh nặng lên như thuốc tránh thai chỉ có progesterol, corticosteroids bôi hoặc uống, danazol, phenytoin, isoniazid, iodides, vitamin B12 tiêm, bromides và lithium. Đặc biệt, một số loại mỹ phẩm trên thị trường hiện nay có nhiều loại trôi nổi không rõ nguồn gốc thường có thành phần corticosteroids cần cảnh giác. Khi mới dùng thấy bớt mụn nhưng dùng kéo dài sẽ gây teo da, giãn mạch, mụn vượng phát. Cần ngừng sử dụng loại thuốc này hoặc nếu buộc phải dùng thì nên tìm các loại thuốc khác thay thế.
- Các bệnh nội tiết: Nếu trẻ em dưới 10 tuổi bị mụn trứng cá, cần kiểm tra xem có các dị dạng, bệnh của tuyến nội tiết hay không. Đối với phụ nữ, mụn trứng cá nhiều có thể là biểu hiện của chứng cường Androgen cùng với các biểu hiện rậm lông, béo phì, kinh nguyệt không đều. Cần thiết phải kiểm tra và kết hợp điều trị bệnh nội tiết mới có hiệu quả trong điều trị mụn.
- Các yếu tố tinh thần, xã hội: Những người hay bị stress, rối loạn giấc ngủ, ngủ ít, căng thẳng tâm lý, áp lực công việc, làm việc quá sức... cũng dễ bị mụn trứng cá. Trong quá trình điều trị mụn cần quan tâm và loại bỏ các yếu tố này.
- Yếu tố nghề nghiệp: Một số người làm nghề tiếp xúc trực tiếp với dầu mỡ, halogen, làm việc trong môi trường ẩm ướt, nóng bức... cũng dễ phát sinh và làm mụn trứng cá nặng thêm. Cần cải thiện môi trường và điều kiện làm việc ở những bệnh nhân này, thậm chí phải đổi nghề.
Hiện nay, có nhiều loại thuốc điều trị mụn trứng cá. Tuy nhiên, việc điều trị mụn còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố ảnh hưởng cả nội tại và tác động bên ngoài. Để điều trị mụn được hiệu quả, cần hiểu rõ cơ chế tác dụng của từng loại thuốc, chỉ định đúng giai đoạn và biểu hiện của mụn, kết hợp hạn chế các yếu tố làm vượng bệnh và chăm sóc da, tư vấn đúng cách cho bệnh nhân.
BS. Vũ Tuấn Anh