Nguyên nhân của bệnh gút (goutte) là do sự lắng đọng monosodium urat (MSU) ở trong, xung quanh khớp và các sợi gân, uric máu quá bão hòa có trong các dịch của cơ thể tăng là nguyên nhân gây nên tình trạng lắng đọng trên.
Tại sao tăng acid uric máu?
Tăng acid uric máu khi nồng độ acid máu trên 7,0mg/dl (420 micromol/l), dưới mức này khó tạo thành tinh thể. Tăng acid uric máu có thể do nội sinh như tăng sản sinh hoặc giảm đào thải, do tiền sử gia đình do suy thận, tăng huyết áp... hoặc do ngoại sinh như ăn nhiều purin (có nhiều trong phủ tạng động vật, tôm cua biển, đậu đũa, cải xoăn, uống nhiều rượu bia, đặc biệt là bia, một số độc chất như chì, một vài loại thuốc như cyclosporin, aspirin...).
Tuy nhiên tăng acid uric không phải là sẽ bị bệnh gút. Các rối loạn trong bệnh gút bao gồm: viêm cấp tính một khớp, sỏi thận, lắng đọng tại mô mềm tinh thể MSU gọi là hạt tophi, bệnh thận do acid uric.
Có cần quan tâm đến tăng acid uric máu? Nên tìm nguyên nhân để giảm acid uric máu. Nhưng có một điều cần nhớ là: điều trị dự phòng làm giảm nồng độ acid uric ở những người tăng acid uric không triệu chứng sẽ không có lợi ích gì mà lại nguy hiểm.
Gút cấp tính biểu hiện như thế nào?
Đặc trưng là đau dữ dội, đột ngột một khớp, tiến triển nhanh trong vài giờ. Vị trí thường gặp là ngón chân cái - nơi thường bị lạnh nhất của cơ thể mà acid uric lại dễ kết tinh ở nhiệt độ thấp. Các nơi khác như khớp gối, vai, bàn tay, cổ chân và một số khớp khác có thể gặp. Hiện tượng viêm có thể âm thầm, cần xét nghiệm tìm tinh thể cho tất cả bệnh nhân viêm khớp không rõ nguyên nhân. Có tới hơn nửa bệnh nhân bị gút có triệu chứng ở nhiều khớp chủ yếu với người già (phụ nữ sau mãn kinh) chấn thương, phẫu thuật đã bị tăng acid uric máu. Với thể viêm ít khớp, biểu hiện sưng nóng, đỏ, đau. Đau đến nỗi không thể chạm vào chỗ đau viêm sưng. Có thể sốt nhẹ, ớn lạnh, tăng bạch cầu. Đó là nhũng bệnh cảnh nổi bật. Nếu cần có thể lấy dịch khớp tìm tinh thể đó là chỉ dấu tin cậy (không phải nhiễm khuẩn). Chỉ chụp Xquang khi cần chẩn đoán phân biệt.
Điều trị
Theo 3 gian đoạn: gút cấp, đau cách khoảng và điều trị lâu dài tăng acid uric mạn tính.
Gút cấp:
Dùng thuốc chống viêm không steroid (AINS) liều cao. Những năm trước đây imdomethacin là thuốc được dùng nhiều nhất. Tuy nhiên hiện nay ít dùng.
Colchicin là loại thuốc rất công hiệu, có tác dụng phụ ở đường tiêu hoá (tiêu chảy, nôn mửa). Biệt dược colchimax ít tác dụng phụ hơn.
Nếu không dùng đường uống được thì dùng tiêm đường tĩnh mạch để làm giảm tác dụng phụ. Không quá 2mg/2 giờ, nhưng phải do thầy thuốc chuyên khoa thực hiện. Đặc biệt lưu ý, không bao giờ dùng cả uống và tiêm cùng thời gian dùng thuốc (vì có thể gây suy tủy, thậm chí tử vong).
Colchicin làm giảm di chuyển các bạch cầu ức chế thực bào cái vi tinh thể urat do đó làm ngưng hình thành acid lactic, giữ cho pH tại chỗ ổn định ngăn sự kết tủa tinh thể MSU ở mô khớp. Mặt khác, colchicin chống viêm không đặc hiệu mức độ yếu.
Thuốc chống chỉ định với người suy thận, suy gan, người mang thai, glôccôm góc hẹp và bí tiểu.
Thuốc có nhiều tác dụng phụ như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, chảy máu dạ dày - ruột, nổi ban, tổn thương thận, viêm thần kinh ngoại biên, rụng tóc, rối loạn máu, giảm tinh trùng.
Giai đoạn đau cách khoảng:
2-3 tháng sau cơn đau cấp, ở khớp đó bị tái phát. Dùng colchicin, AINS (như indomethacin).
Sau điều trị, giai đoạn đau cách khoảng có thể dùng allopurinol hoặc probenecid để làm hạ acid uric máu. Các thuốc này không bao giờ được dùng trong khi có gút cấp, đặc biệt tốt với người thỉnh thoảng mới có cơn gút cấp, không có hạt tophi và bệnh thận. Tuy nhiên allopurinol có thể gây nổi ban, sốt, viêm mạch, tăng bạch cầu, viêm gan. Probenecid có thể gây khó chịu ở đường tiêu hoá.
Bệnh gút cần được điều trị đầy đủ theo liệu trình, không nên thấy đỡ mà ngưng điều trị. Người bệnh cần được giữ gìn cẩn thận, nhất là ăn uống. Hãy cảnh giác với những lời quảng cáo về chữa gút! Phải điều trị ngay khi phát hiện bệnh, đừng để bệnh quá muộn gây nên tàn phế.
DS. Phạm Thiệp