Mẹ tôi năm nay 56 tuổi, đang điều trị lao 4 tháng nay, thời gian gần đây xuất hiện ăn kém, đau tức vùng dưới sườn phải, đi tiểu nước tiểu vàng; tới khám bác sĩ được chẩn đoán viêm gan do thuốc chống lao. Tôi xin hỏi trong số các thuốc chống lao hiện nay, có những loại thuốc nào có khả năng gây độc cho gan? Tôi xin cảm ơn!
Đào Văn Thủy(Đà Bắc - Hòa Bình)
Có nhiều mức độ tổn thương gan do tác dụng phụ của thuốc. Có những mối liên quan không chỉ do tương tác thuốc với thuốc mà còn do thuốc với tình trạng bệnh của bệnh nhân. Những bệnh nhân có bệnh gan mạn tính sẵn dễ bị ngộ độc thuốc hơn bệnh nhân gan bình thường.
Trong số các thuốc chống lao, có 3 thuốc được quan tâm nhiều nhất vì có khả năng gây ra độc tính với gan, đó là isoniazid, rifampicin, pyrazinamid.
Isoniazid có tác dụng tốt với mọi dạng lao cả trong và ngoài phổi, cả thể cấp và thể mạn là thuốc được sử dụng không thể thiếu trong phác đồ điều trị lao hiện nay. Tuy nhiên, tác dụng không mong muốn của thuốc lại khá nhiều. Thuốc có thể gây viêm gan, hoại tử tế bào gan, tăng men gan. Độc tính với gan tăng lên nhiều nếu bệnh nhân dùng đồng thời isoniazid với các thuốc gây độc với gan như rifampicin, pyrazinamid hoặc uống rượu. Để hạn chế độc tính với gan cần dùng kèm với thuốc bảo vệ gan trong thời gian điều trị và theo dõi định kỳ các loại men gan (AST, ALT). Ngoài độc tính trên gan, thuốc còn gây viêm dây thần kinh ngoại biên, rối loạn tâm thần thể hưng cảm, thiếu máu, giảm tiểu cầu, mất bạch cầu hạt, các phản ứng dị ứng, rối loạn tiêu hoá...
Rifampicin có tác dụng tốt với vi khuẩn lao và khả năng xảy ra kháng thuốc là thấp, nên thường được sử dụng trong phác đồ điều trị lao kháng thuốc. Tuy nhiên thuốc có khả năng gây độc cho gan lớn, nhất là người có tiền sử bệnh gan, người nghiện rượu, cao tuổi hay khi phối hợp với với INH. Bên cạnh đó thuốc có các tác dụng không mong muốn khác như buồn nôn, nôn, đau đầu, mệt mỏi, ban da, thiếu máu, giảm tiểu cầu.
Pyrazinamid có tác dụng với mọi thể lao nhưng tốt nhất là các vi khuẩn lao trong các đại thực bào vì thuốc thấm tốt vào nội bào. Thuốc có khả năng gây độc cấp tính với gan, nhất là ở những người có tiền sử viêm gan hoặc dùng chung với các thuốc khác có khả năng gây độc cho gan.
ThS.Nguyễn Bạch Đằng