Vụ việc cho thấy Kiev tiếp tục mở rộng khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Nga, đặc biệt nhắm vào những tài sản quân sự then chốt mà Moscow rất khó thay thế.
Máy bay thử nghiệm laser A-60 của Nga. (Nguồn: TWZ)
Ngay sau cuộc tấn công, các video xuất hiện trên mạng xã hội cho thấy bầu trời Taganrog rực sáng bởi một vụ cháy lớn, với một chiếc máy bay bị lửa bao trùm. Hình ảnh vệ tinh xác nhận đây chính là chiếc A-60, phiên bản đặc biệt được cải biên từ vận tải cơ Il-76MD để thử nghiệm vũ khí laser trên không – một dự án được Liên Xô bắt đầu từ những năm 1970 và được Nga hồi sinh từ thập niên 2000.
Cạnh đó, một khung máy bay thứ hai bị phá hủy cũng được ghi nhận, nhiều khả năng là A-100LL, máy bay thử nghiệm dành cho chương trình cảnh báo sớm thế hệ mới A-100, đang gặp khó khăn do lệnh trừng phạt và thiếu linh kiện quan trọng.
Ukraine khẳng định họ sử dụng kết hợp máy bay không người lái (UAV) tấn công tầm xa Bars và tên lửa hành trình Neptune phiên bản đối đất, để đánh trúng nhà máy hàng không Beriev ở Taganrog. Bars là loại đạn lai giữa UAV và tên lửa hành trình, còn Neptune là tên lửa chống hạm được Ukraine cải tiến để tấn công mục tiêu mặt đất ở khoảng cách ngày càng xa.
Nhà máy hàng không Beriev ở Taganrog có vai trò quan trọng đặc biệt đối với ngành hàng không quân sự Nga. Đây là nơi Tập đoàn Beriev chế tạo và nâng cấp các máy bay cảnh báo sớm A-50 và A-100, tiến hành bảo dưỡng chuyên sâu cho máy bay ném bom Tu-95MS và tuần tra biển Tu-142, đồng thời là trung tâm thử nghiệm của chương trình A-60. Vì vậy, cơ sở này từ lâu đã nằm trong danh sách mục tiêu hàng đầu của Ukraine.
Thiệt hại xảy ra trong đêm không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến các dòng máy bay đặc biệt, mà còn có thể tác động đến toàn bộ chuỗi bảo trì – sản xuất của Nga trong thời gian tới.
A-60 – tài sản bị phá hủy đáng chú ý nhất, là dự án đầy tham vọng của Liên Xô nhằm tạo ra một nền tảng trang bị laser để bắn hạ khinh khí cầu tầm cao. Máy bay mang hệ thống laser CO2 với tầm bắn khoảng 40 km, thời gian chiếu tia thực tế khoảng 11 giây, cùng radar Ladoga và thiết bị định vị laser để theo dõi mục tiêu.
Sau khi chương trình bị gián đoạn nhiều năm, Nga hồi sinh A-60 từ năm 2002 với mục tiêu mới là vô hiệu hóa cảm biến hồng ngoại trên vệ tinh trinh sát. Tuy nhiên, thông tin về tiến độ thực sự của dự án luôn rất hạn chế. Việc chiếc A-60 duy nhất bị phá hủy khiến toàn bộ chương trình gần như "đóng băng" vô thời hạn.
Trong khi đó, các máy bay cảnh báo sớm A-50 và A-100 nằm trong nhóm mục tiêu mà Ukraine đặc biệt ưu tiên tấn công. A-50 đóng vai trò "mắt thần" trên không, giúp Nga phát hiện UAV và tên lửa tầm thấp của Ukraine, đồng thời chỉ huy tiêm kích và hệ thống phòng không.
Trước chiến sự tại Ukraine, Moscow sở hữu khoảng chín chiếc A-50, nhưng từ khi xung đột nổ ra đã mất hoặc hư hỏng ít nhất ba chiếc. Còn chương trình A-100, được kỳ vọng thay thế A-50, lại chậm tiến độ nghiêm trọng và mới chỉ hoàn thành một nguyên mẫu. Nếu chiếc máy bay bị phá hủy trong đêm thực sự là A-100LL, thiệt hại đối với chương trình có thể kéo dài thêm nhiều năm.
Song song với Taganrog, nhiều khu vực khác ở Krasnodar Krai và vùng Rostov cũng bị tấn công bằng UAV trong cùng đêm.
Mặc dù toàn bộ hậu quả của cuộc tấn công vào Taganrog vẫn đang được đánh giá, nhưng việc mất chiếc A-60 độc nhất và một máy bay thử nghiệm thuộc chương trình A-100 chắc chắn là cú đánh mạnh vào năng lực hàng không chiến lược của Nga.
