Ăn dặm – bước ngoặt quan trọng của dinh dưỡng
Khi bước sang tháng thứ 6, trẻ cần nhiều năng lượng và chất dinh dưỡng hơn để phát triển chiều cao, cân nặng và trí tuệ. Nếu chỉ bú mẹ mà không được bổ sung thức ăn, trẻ dễ thiếu sắt, kẽm, vitamin A, dẫn tới thiếu máu, chậm tăng trưởng và dễ mắc bệnh nhiễm khuẩn.
Chính vì vậy, ăn dặm không chỉ là "thêm bữa phụ" mà là bước ngoặt trong hành trình phát triển của trẻ. Giai đoạn này cần được chuẩn bị kỹ lưỡng để khẩu phần ăn của trẻ vừa phù hợp lứa tuổi, vừa đảm bảo đủ 4 nhóm chất: bột đường, đạm, béo, vitamin và khoáng chất.
Các món ăn dặm cần được chế biến khoa học, dễ tiêu hóa, đủ dưỡng chất cho trẻ.
Thực hành ăn dặm khoa học
Theo khuyến nghị từ các chuyên gia dinh dưỡng, bà mẹ cần lưu ý những nguyên tắc cơ bản:
Bắt đầu khi trẻ đủ 6 tháng tuổi, không sớm hơn và không quá muộn.
Từ loãng đến đặc, từ ít đến nhiều, giúp hệ tiêu hóa non nớt làm quen dần.
Đa dạng thực phẩm, kết hợp cả nguồn động vật và thực vật.
Bổ sung chất béo bằng dầu ăn hoặc mỡ vào mỗi bữa bột/cháo.
Không nêm muối, đường, nước mắm vào thức ăn của trẻ dưới 1 tuổi.
Tiếp tục cho bú mẹ song song với ăn dặm, ít nhất đến 24 tháng tuổi.
Nếu thực hành đúng, giai đoạn ăn dặm sẽ trở thành nền tảng giúp trẻ có đủ dưỡng chất để phát triển tối ưu.
Lợi thế của nguyên liệu sẵn có tại địa phương
Phụ nữ vùng dân tộc thiểu số có lợi thế lớn khi được tiếp cận nguồn thực phẩm phong phú ngay tại nơi sinh sống: Ngũ cốc và củ: gạo, ngô, khoai, sắn.
Nguồn đạm động vật: cá suối, tôm cua đồng, gà thả rông, trứng vịt, trứng gà. Rau xanh và quả chín: rau ngót, bí đỏ, mồng tơi, rau dền, đu đủ, chuối, xoài. Nguồn giàu vi chất: gan động vật (sắt, vitamin A), cá nhỏ ăn cả xương (canxi), hạt lạc, mè (dầu béo).
Việc tận dụng thực phẩm sẵn có vừa tiết kiệm chi phí, vừa đảm bảo tươi ngon, phù hợp khẩu vị của trẻ, giúp bữa ăn dặm đạt chất lượng dinh dưỡng cao mà vẫn gắn liền với đời sống hằng ngày.
Gợi ý thực đơn ăn dặm từ thực phẩm địa phương
Dưới đây là một số thực đơn mẫu được xây dựng dựa trên nguyên liệu sẵn có, dễ tìm ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số:
Buổi sáng: Cháo gạo nấu cá + rau ngót. Thêm 1 thìa dầu đậu nành.
Buổi trưa: Cháo gạo nấu thịt gà + bí đỏ. Tráng miệng: 1/2quả chuối chín nghiền.
Bữa phụ chiều: 1 cốc nhỏ sữa động vật (nếu có). 1 lát đu đủ chín.
Buổi tối: Cháo gạo nấu trứng gà + rau dền. Thêm 1 thìa dầu mè.
Khẩu phần gợi ý theo lứa tuổi
6–8 tháng: Bắt đầu bằng 2 bữa bột loãng/ngày, mỗi bữa 1/2 bát con, tăng dần độ đặc.
9–11 tháng: 3 bữa bột/cháo đặc, mỗi bữa 1 bát con; thêm bữa phụ hoa quả nghiền hoặc sữa.
12–24 tháng: 3–4 bữa cháo/cơm nát + 1–2 bữa phụ; mỗi bữa đủ 4 nhóm chất, tăng cường đạm động vật và dầu mỡ.
Khẩu phần này giúp trẻ vừa đủ năng lượng, vừa đảm bảo cung cấp vi chất để phát triển chiều cao, trí tuệ và sức đề kháng.
Trẻ cần được thực hành ăn dặm khoa học đảm bảo dưỡng chất.
Thực hành ăn dặm khoa học sẽ khó thành công nếu chỉ giao phó cho người mẹ. Gia đình, đặc biệt là ông bà, người cha, cần đồng hành:
Ủng hộ cách cho trẻ ăn đúng, không áp đặt tập quán cũ như cho ăn bột loãng kéo dài hay nêm muối sớm. Giúp chuẩn bị thực phẩm, chế biến món ăn phong phú từ nguồn sẵn có. Động viên bà mẹ tiếp tục cho con bú mẹ song song với ăn dặm. Sự phối hợp của gia đình sẽ tạo môi trường thuận lợi để trẻ hình thành thói quen ăn uống lành mạnh ngay từ nhỏ.
Ăn dặm là bước ngoặt lớn trong hành trình phát triển của trẻ, đặc biệt với trẻ em vùng dân tộc thiểu số – nơi tỷ lệ suy dinh dưỡng vẫn còn cao. Việc tận dụng thực phẩm sẵn có tại địa phương để chế biến bữa ăn đủ chất, kết hợp với duy trì bú mẹ, sẽ giúp trẻ có nền tảng dinh dưỡng vững chắc, phát triển khỏe mạnh cả về thể chất lẫn trí tuệ.
Đầu tư vào giai đoạn ăn dặm không chỉ bảo đảm tương lai cho mỗi đứa trẻ, mà còn góp phần cải thiện chất lượng dân số và phát triển bền vững cho cộng đồng.
