Khó tiêu, đầy hơi là một dấu hiệu mà người bệnh hay phàn nàn khi đi khám bệnh. Người ta cho rằng đây là dấu hiệu của dạ dày hay bị kích thích, hậu quả của rối loạn chức năng này liên quan đến những rối loạn vận động của dạ dày và hành tá tràng mà không có tổn thương thực thể của hai tạng này. Trong 50% các trường hợp khó tiêu đầy hơi do giảm khả năng co bóp đưa thức ăn từ dạ dày xuống ruột ở cả hai giai đoạn tiêu hóa lỏng và đặc. Các yếu tố về tâm lý (stress) cũng đóng vai trò trong bệnh lý này. Đôi khi khó tiêu lại liên quan đến các bệnh lý thực thể của các cơ quan khác như: gan, tụy, bệnh lý đường mật...
Đi tìm thủ phạm
Thông thường, sau mỗi bữa ăn khoảng 30 phút chúng ta đã có cảm giác thoải mái vì thức ăn được tiêu hóa bớt đi và tiếp tục được công việc của mình. Tuy nhiên ở những đối tượng bị đầy hơi, khó tiêu thì hoàn toàn ngược lại. Và nguyên nhân thì có rất nhiều.
Viêm loét dạ dày-tá tràng là một trong những nguyên nhân gây chứng đầy bụng, khó tiêu.
Mất cân đối thức ăn
Sau thời gian làm việc mệt mỏi mỗi chúng ta đều muốn thưởng thức bữa ăn ngon miệng. Nhưng ăn món gì, ăn bao nhiêu để tốt cho sức khỏe là vấn đề quan trọng.
Thông thường, do chúng ta ăn quá nhiều, ăn thực phẩm khó tiêu và dễ sinh hơi gây ra tình trạng tiêu hóa chậm chạp. Những thực phẩm khi ăn nhiều gây trướng bụng, đầy hơi, ăn không tiêu như: thức ăn giàu tinh bột, nhiều chất xơ, món ăn xào rán nhiều dầu mỡ, sử dụng rượu bia, thuốc lá, đồ uống có gas.
Thói quen ăn uống
Ăn không đúng cách gây ra gánh nặng cho hệ tiêu hóa. Ăn quá nhanh, nhai không kỹ, ăn không đúng giờ, vừa ăn xong đã đi nằm ngay làm cho tình trạng đầy hơi, khó tiêu thường xuyên “ghé thăm” bạn; thói quen ăn uống chưa đúng như: ăn quá nhanh, nhai không kĩ, ăn uống tùy tiện không đúng bữa-đúng giờ, ăn no đã vội vàng đi nằm ngay; thói quen vừa ăn vừa xem phim, nuốt nhiều không khí gây ra tình trạng trướng bụng, đặc biệt là ở trẻ em. Vì vậy khi ăn không nên xem phim để tránh hiện tượng đầy bụng xảy ra.
Rối loạn tiêu hóa
Độc tố từ các loại thức ăn, loạn khuẩn đường ruột, dư acid dịch vị, nhiễm Helicobacter Pylori một loại vi khuẩn gây loét dạ dày- tá tràng. Cơ thể suy nhược, mệt mỏi, mất ngủ kéo dài, stress gây giảm tiết các men tiêu hóa, giảm nhu động đường tiêu hóa; một số người do khả năng dung nạp lactose (có nhiều trong sữa) kém cũng gây trướng hơi, đầy bụng, khó tiêu.
Bệnh về đường tiêu hóa
Một số bệnh về tiêu hóa như: viêm niêm mạc dạ dày, loét dạ dày-tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản, ung thư dạ dày ảnh hưởng đến khả năng co bóp tống thức ăn. Bệnh tuyến tụy tạng gây giảm tiết men tụy, bệnh sỏi mật, viêm gan dẫn đến suy giảm chức năng gan-mật, giảm bài tiết mật và enzym tiêu hóa.
Ngoài ra việc dùng một số thuốc có thể gây tác dụng phụ khó tiêu, đầy hơi...
Dấu hiệu nhận biết
Khó tiêu có thể xuất hiện thường xuyên hoặc từng đợt một vài ngày. Sau khi ăn hoặc trong khi ăn người bệnh cảm thấy nóng bỏng vùng thượng vị đặc biệt là sau khi uống rượu, dùng các thức ăn có nhiều chất béo, đường sữa hay các thức ăn nóng có chứa các gia vị kích thích như ớt, hạt tiêu. Có những trường hợp bệnh nhân thấy bụng quặn thành cơn. Thường thì bệnh nhân cảm giác ậm ạch, khó chịu, đầy tức vùng thượng vị sau khi ăn. Cảm giác trướng bụng này sẽ giảm bớt khi bệnh nhân đánh hơi hoặc đi ngoài. Đôi khi người bệnh còn xuất hiện ợ hơi, ợ chua,
cảm giác buồn nôn, hoặc có thể nôn vào buổi sáng. Bụng tức nặng ở phía trên, cảm giác óc ách như chứa đầy nước, đầy hơi. Thở phì phò, đi lại nặng nề. Có thể bị tiêu chảy, táo bón kèm theo. Tình trạng trên xảy ra sau mỗi bữa ăn, nếu là nguyên nhân do ăn uống thì không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, sau một thời gian bệnh sẽ giảm bớt khi người bệnh tự điều chỉnh chế độ ăn hoặc dùng thuốc trung hòa axit. Nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên và kéo dài làm cho cơ thể trở nên mệt mỏi, kiệt sức, thì có thể là báo hiệu của một bệnh nguy hiểm cần điều trị sớm.
Khắc phục thế nào?
Chủ yếu là điều trị triệu chứng. Trong trường hợp người bệnh đau vùng thượng vị nhiều phải dùng thuốc trung hòa dịch dạ dày, hoặc từng đợt ngắn ngày các thuốc chống bài tiết (do thầy thuốc thăm khám và chỉ định).Khi người bệnh cảm giác ậm ạch nặng bụng nhiều, cần phải điều chỉnh chế độ ăn, ăn thành nhiều bữa, giảm lượng chất béo trong thức ăn, không uống rượu. Nếu các biện pháp này không kết quả có thể cần dùng một số thuốc điều hòa vận động dạ dày để làm tăng khả năng co bóp của dạ dày, tăng trương lực cơ thắt thực quản và phối hợp các thuốc hấp thụ hơi trong ruột (than hoạt, dimethicon...). Nếu có cảm giác nôn, buồn nôn nhiều thầy thuốc có thể cho dùng thuốc sunpiride triệu chứng này được cải thiện đáng kể.
Lời khuyên của thầy thuốc
Thay đổi thói quen ăn uống. Ăn uống đúng giờ, ăn chậm, nhai kỹ, chọn các thực phẩm cân đối giữa các thành phần đạm, mỡ, đường. Hạn chế ăn thực phẩm chiên rán, nhiều tinh bột và chất xơ; không nên sử dụng chất kích thích như cafe, rượu, bia, thuốc lá, đồ uống nhiều gas, các gia vị nóng: mù tạt, ớt, hạt tiêu.
Chế độ sinh hoạt hợp lý. Năng vận động, tham gia môn thể thao nhẹ nhàng, dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, nghe nhạc, đi bộ,... giúp tinh thần thoải mái, giải tỏa stress giúp hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru hơn. Bên cạnh đó nên làm việc điều độ, cần ngủ đủ 7 - 8 tiếng mỗi ngày, đây được coi như cách thư giãn và nạp lại năng lượng cho cơ thể.
Hạn chế dùng thuốc. Hạn chế dùng thuốc gây tác dụng phụ dẫn đến tình trạng khó chịu ở hệ tiêu hóa. Đồng thời nếu bị các bệnh về đường tiêu hóa thì cần khám và điều trị dứt điểm.
