Tổng thống Trump ký một sắc lệnh. Ảnh: Getty Images/TTXVN
Theo tờ The Guardian ngày 5/6, sáu tháng sau khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump đã công bố một lệnh cấm nhập cảnh mới với quy mô lớn, có thể tái định hình biên giới của Mỹ sâu sắc hơn bất kỳ chính sách nào trong thời hiện đại. Những lệnh cấm được công bố thông qua một sắc lệnh tổng thống vào ngày 4/6 (giờ Mỹ), nhằm vào công dân của 19 quốc gia, tạo ra một hệ thống ba tầng với các rào cản nhập cảnh tăng dần.
Đề xuất này là một trong những nỗ lực tham vọng nhất nhằm thay đổi cách tiếp cận của Mỹ đối với hoạt động nhập cảnh trên toàn cầu trong lịch sử hiện đại, có thể ảnh hưởng đến hàng triệu người muốn đến Mỹ để định cư, du lịch, làm việc hoặc học tập.
Lệnh cấm nhập cảnh là gì?
Lệnh cấm nhập cảnh là biện pháp hạn chế hoặc ngăn cấm công dân của các quốc gia cụ thể vào Mỹ. Các lệnh cấm này có thể là đình chỉ cấp thị thực hoàn toàn cho đến hạn chế một số loại thị thực nhất định.
Sắc lệnh hành pháp đầu tiên trong ngày nhậm chức của Tổng thống Trump đã yêu cầu Bộ Ngoại giao Mỹ xác định những quốc gia mà quy trình kiểm tra và sàng lọc công dân yếu kém đến mức cần đình chỉ một phần hoặc toàn bộ việc tiếp nhận người từ các quốc gia đó.
Sắc lệnh cấm nhập cảnh mới dẫn lại sắc lệnh hành pháp trước đây, đồng thời viện dẫn vụ tấn công gần đây do một công dân Ai Cập thực hiện tại Boulder (bang Colorado) nhằm vào một nhóm người biểu tình kêu gọi thả con tin Israel ở Gaza.
Sắc lệnh tổng thống là gì?
Sắc lệnh tổng thống là một tuyên bố mang tính nghi lễ hoặc có thể mang ý nghĩa pháp lý trong những trường hợp khẩn cấp quốc gia.
Khác với sắc lệnh hành pháp – vốn là chỉ thị dành cho người đứng đầu các cơ quan hành chính, sắc lệnh tổng thống chủ yếu báo hiệu thay đổi chính sách ở cấp độ rộng lớn hơn.
Những quốc gia nào nằm trong danh sách bị cấm nhập cảnh?
Các quốc gia sau đây bị cấm hoàn toàn nhập cảnh vào Mỹ, dù vì lý do di cư hay không di cư: Afghanistan, Myanmar, Cộng hòa Chad, Cộng hòa Congo, Guinea Xích đạo, Eritrea, Haiti, Iran, Libya, Somalia, Sudan và Yemen.
Ngoài ra, công dân tại các quốc gia sau đây bị hạn chế nhập cảnh một phần: Burundi, Cuba, Lào, Sierra Leone, Togo, Turkmenistan và Venezuela.
Sắc lệnh tổng thống viện dẫn lý do an ninh quốc gia khi đưa các quốc gia này vào danh sách, đồng thời nêu rõ một số vấn đề cụ thể được xem là mối quan ngại nghiêm trọng.
Với các quốc gia như Afghanistan, Eritrea, Somalia, Sudan, Yemen, Libya và Venezuela, sắc lệnh cho rằng không có cơ quan trung ương đáng tin cậy nào để cấp hộ chiếu hoặc kiểm tra, sàng lọc người dân khi xuất cảnh.
Với các nước như Myanmar, Cộng hòa Chad, Cộng hòa Congo, Guinea Xích đạo, Eritrea, Haiti, Burundi, Lào, Sierra Leone, Togo và Turkmenistan, lý do được đưa ra là tỷ lệ người nhập cư từ các nước này ở lại Mỹ quá thời hạn visa quá cao.
Ngoài ra, một số quốc gia gồm Afghanistan, Libya, Somalia, Iran và Cuba bị đưa vào danh sách do Mỹ cho rằng các nước này có hoạt động khủng bố hoặc tài trợ khủng bố của nhà nước.
Các quốc gia có tên trên chưa bình luận gì về sắc lệnh mới nhất của Tổng thống Trump.
Lệnh cấm này khác gì so với lệnh cấm năm 2017?
Lệnh cấm năm 2017 ban đầu nhắm vào 7 quốc gia Hồi giáo, sau đó mở rộng thêm Triều Tiên và Venezuela. Trong khi đó, sắc lệnh mới có tác động rộng hơn và đáng chú ý là bổ sung thêm Haiti.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024, người liên danh tranh cử với ông Trump là Thượng nghị sĩ JD Vance khi đó đã cáo buộc người nhập cư Haiti ở Springfield (Ohio) “ăn thú nuôi của người dân địa phương”. Sau đó, ông Trump đã nhắc lại cáo buộc bị truyền thông đánh giá là sai này.
Sắc lệnh mới cũng đưa ra một thông tin không khớp số liệu khi khẳng định rằng hàng trăm nghìn người Haiti nhập cư bất hợp pháp đã tràn vào Mỹ trong thời chính quyền Tổng thống Joe Biden và rằng làn sóng này gây hại cho cộng đồng người Mỹ. Trên thực tế, khoảng 200.000 người Haiti đã được cấp quy chế bảo vệ tạm thời, tức là được phép cư trú hợp pháp vì không thể trở về nước do điều kiện nguy hiểm.
Một điểm đáng chú ý khác là các biện pháp hạn chế đối với người Afghanistan – những người từng được Mỹ chấp thuận tị nạn vì đã giúp đỡ binh sĩ Mỹ tại Afghanistan trước khi lực lượng Mỹ rút quân hoàn toàn vào năm 2021. Thỏa thuận rút quân với Taliban từng được ông Trump đàm phán trong nhiệm kỳ đầu.
Tháng trước, Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ Kristi Noem tuyên bố chấm dứt quy chế bảo vệ tạm thời đối với Afghanistan có hiệu lực từ ngày 20/5.
Lệnh cấm ảnh hưởng thế nào đến người có visa H-1B, thẻ xanh và các loại thị thực khác?
Sắc lệnh tổng thống chưa làm rõ một số vấn đề quan trọng liên quan đến người đã có thị thực và tạo ra một tiền lệ đáng lo ngại sau một số động thái gần đây nhằm trục xuất cư dân hoặc ngăn người khác quay lại Mỹ.
Chính quyền Mỹ đang tìm cách thu hồi thẻ xanh của Mahmoud Khalil – một sinh viên gốc Palestine sinh tại Syria, có quốc tịch Algeria – vì vai trò của người này trong các cuộc biểu tình tại Đại học Columbia. Mỹ cho rằng các phát biểu bảo vệ tự do ngôn luận của sinh viên này đe dọa chính sách đối ngoại của Mỹ.
Một bác sĩ thuộc Đại học Brown có visa H-1B đã bị từ chối nhập cảnh lại vào Mỹ sau khi dự tang lễ cựu lãnh đạo Hezbollah là ông Hassan Nasrallah tại Liban. Trong khi đó, một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Georgetown có visa du học đã bị bắt vào giữa đêm tại Arlington (bang Virginia) có thể vì nghi ngờ người này và vợ (công dân Mỹ) phản đối chính sách của Mỹ đối với Israel.
Với giới chủ doanh nghiệp, lệnh cấm này có thể gây gián đoạn nghiêm trọng cho lực lượng lao động trong các ngành công nghệ, y tế và giáo dục, khiến họ không thể tuyển dụng công dân các quốc gia nằm trong danh sách cấm. Ảnh hưởng có thể đặc biệt nghiêm trọng với nguồn nhân lực quốc tế trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, y tế và tuyển dụng học thuật.
Riêng hai ngành giáo dục và y tế tại Mỹ đang sử dụng khoảng 5,5 triệu lao động sinh ra ở nước ngoài.