Trận mưa sao băng lâu đời nhất lịch sử
Theo Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam,nửa cuối tháng 4 hằng năm là thời điểm bạn có thể chiêm ngưỡng mưa sao băng Lyrids. Năm nay, nếu thời tiết thuận lợi, thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng này sẽ rơi vào đêm 22 rạng sáng 23/4.
Lyrids là một trận mưa sao băng nhỏ, diễn ra đều đặn mỗi năm từ khoảng ngày 16 đến 25 tháng 4, với cực điểm thường rơi vào khoảng đêm 22, rạng sáng 23. Nguồn gốc của mưa sao băng Lyrids là từ các mảnh vỡ còn sót lại trong quỹ đạo của sao chổi C/1861 G1 Thatcher - một sao chổi có chu kỳ quay quanh Mặt Trời kéo dài tới 415 năm. Lần gần nhất nó đi qua gần Mặt Trời là vào năm 1861.
Thời tiết thuận lợi để ngắm mưa sao băng cổ đại rực rỡ tuần tới.
Khi Trái Đất đi qua vùng quỹ đạo bị cắt ngang bởi dòng thiên thạch này, những mảnh vụn lao vào khí quyển với tốc độ cao và cháy sáng, tạo thành các vệt sáng mà chúng ta gọi là sao băng. Đôi khi, bạn có thể bắt gặp những vệt sáng có "đuôi bụi" phát sáng kéo dài trong vài giây – một đặc điểm nổi bật của mưa sao băng Lyrids theo ghi nhận từ NASA.
Trận mưa sao băng này tuy không phải là hiện tượng rực rỡ nhất trong năm, nhưng từng được ghi nhận rất nhiều trong lịch sử. Các ghi chép cổ cho thấy Lyrids là một trong những trận mưa sao băng lâu đời nhất từng được loài người quan sát. Nó xuất hiện trong các văn bản cổ của Trung Quốc từ cách đây khoảng 2.500 đến 2.700 năm. Một số tài liệu còn ghi lại hiện tượng "nhiều sao bay từ hướng Đông Bắc" vào năm 1136 tại Triều Tiên, hay vụ việc năm 1803 khi người dân Richmond (Mỹ) bị đánh thức bởi một hồi chuông báo cháy và chứng kiến cả bầu trời đầy những vệt sáng lấp lánh. Tất cả đều được xác định là những lần Lyrids bùng nổ mạnh mẽ hơn thường lệ.
Thông thường, số lượng sao băng Lyrids không nhiều. Ngay cả khi trời trong và quan sát tại nơi có điều kiện lý tưởng, số lượng cũng chỉ khoảng 10 tới 20 sao băng mỗi giờ. Trong một số năm hiếm hoi, hiện tượng có thể xảy ra bùng phát với số lượng lên đến hàng trăm vệt mỗi giờ, tuy nhiên điều này hiếm xảy ra và khó đoán trước.
Pha của Mặt Trăng luôn quan trọng đối với việc quan sát mưa sao băng. Vào cực điểm năm nay của Lyrids, Mặt Trăng đang ở pha cuối tháng Âm lịch (lưỡi liềm), mọc muộn nên sẽ ít gây ảnh hưởng đến việc quan sát.
Quan sát như thế nào?
Thời gian tốt nhất để ngắm Lyrids là sau nửa đêm 22 đến trước bình minh ngày 23 tháng 4, khi chòm sao trung tâm của nó là Lyra (các tài liệu Việt Nam thường dịch là Thiên Cầm) đã mọc lên tương đối cao ở bầu trời Đông - Đông Bắc. Thực tế thì các sao băng tuy có phần lớn ở gần khu vực của Lyra nhưng cũng rải rác ở khắp mọi nơi khác trên bầu trời.
Nếu chưa quen với việc nhận dạng chòm sao, bạn có thể tìm sao Vega (ngôi sao sáng nhất của chòm sao Lyra, các nền văn hóa phương Đông gọi là sao Chức Nữ). Nó nằm ở đỉnh trên cùng của tam giác mùa hè, cùng với hai đỉnh còn lại là sao Altair và Deneb. Gần Vega, bạn sẽ thấy 4 ngôi sao nhỏ hơn tạo thành một hình bình hành nhỏ đặc trưng của chòm Lyra.
Bạn không cần kính thiên văn hay bất kỳ thiết bị đặc biệt nào. Điều quan trọng nhất là có được một bầu trời ít mây, ít ánh sáng nhân tạo và một vị trí quan sát an toàn, thoải mái. Một chiếc chăn, một chiếc ghế tựa, một bình nước nóng, và một chút kiên nhẫn sẽ là hành trang tuyệt vời cho trải nghiệm này.
