1. Thiểu ối là gì? Nguyên nhân gây thiểu ối
Thiểu ối hay ối ít (y khoa gọi là Oligohydramnios) là tình trạng nước ối ít hơn so với mức sinh lý bình thường. Nước ối có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thai nhi, cung cấp dinh dưỡng và hỗ trợ sự phát triển của thai nhi.
Nguyên nhân gây thiểu ối
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thiểu ối, bao gồm:
Nguyên nhân từ thai:
- Thai nhi bất thường nhiễm sắc thể.
- Thai nhi bất thường hình thái, đặc biệt là bất thường hệ tiết niệu: 1 thận, loạn sản thận đa nang…
- Nhiễm trùng bào thai.
- Thai chậm tăng trưởng trong tử cung.
- Thai già tháng.
Nguyên nhân từ bánh rau, màng ối và dây rốn:
- Các bệnh lý bánh rau: u bánh rau, nhồi máu bánh rau…
- Vỡ ối sớm.
- Biến chứng của song thai 1 bánh rau: Hội chứng truyền máu song thai.
Dịch ối có vai trò quan trọng với sự phát triển của thai nhi.
Nguyên nhân từ phía mẹ:
- Các tình trạng tăng huyết áp khi có thai, tiền sản giật làm ảnh hưởng đến lưu lượng máu và chức năng của rau thai, từ đó làm giảm sản xuất nước ối.
- Một số bệnh lý của mẹ như đái tháo đường khi mang thai, bệnh thận mạn… cũng có thể gây ra tình trạng thiểu ối.
Không rõ nguyên nhân:
- Rất nhiều trường hợp thiểu ối không thể xác định rõ ràng nguyên nhân.
2. Triệu chứng, dấu hiệu bệnh thiểu ối
Thiểu ối thường không có triệu chứng rõ rệt, do đó mẹ bầu thường khó tự nhận biết tình trạng thiểu ối. Dấu hiệu lâm sàng dễ thấy nhất là bề cao tử cung và/hoặc vòng bụng nhỏ hơn bình thường. Để chẩn đoán và đánh giá chính xác mức độ thiểu ối cần siêu âm đánh giá tình trạng nước ối bằng chỉ số ối (AFI) hoặc góc ối sâu nhất (MVP). Được gọi là thiểu ối khi chỉ số ối nhỏ hơn 50mm, hoặc góc ối sâu nhất nhỏ hơn 20mm. Một số tác giả còn đưa ra khái niệm "cạn ối", là khi chỉ số ối nhỏ hơn 30mm, hoặc góc ối sâu nhất nhỏ hơn 10mm.
Siêu âm là cách chẩn đoán thiểu ối chính xác nhất, ngoài ra cũng giúp bác sĩ đánh giá các bất thường khác gợi ý nguyên nhân của thiểu ối như bất thường hình thái thai, bất thường hệ tiết niệu, bất thường của bánh rau… thiểu ối xảy ra càng sớm trong thai kỳ thì ảnh hưởng đến thai càng nghiêm trọng.
Nếu thiểu ối xảy ra trong 3 tháng đầu thai kỳ, thai có nguy cơ lưu hoặc sảy thai rất cao. Nếu tình trạng này gặp phải trong 3 tháng giữa thai kỳ, thai nhi có nguy cơ bất thường về hình thái và chức năng sống như tình trạng thiểu sản phổi, chèn ép làm biến dạng hệ xương (đầu, tay, chân). Còn nếu thiểu ối trong 3 tháng cuối thai kỳ, thai có nguy cơ chèn ép rốn, suy thai, thậm chí mất tim thai trong bụng mẹ.
3. Bệnh thiểu ối có lây nhiễm không?
Bệnh thiểu ối không phải là một bệnh lây nhiễm. Thiểu ối là tình trạng giảm lượng nước ối xung quanh thai nhi trong tử cung và không có khả năng lây lan từ người này sang người khác.
Nguyên nhân gây thiểu ối thường liên quan đến các yếu tố nội tại của thai kỳ, từ phía thai, phía phần phụ của thai (bánh rau, màng ối, dây rốn), phía mẹ. Các nguyên nhân này không liên quan đến việc lây truyền từ người này sang người khác.
Thiểu ối là một tình trạng cần được quản lý và điều trị bởi các chuyên gia y tế để đảm bảo sức khỏe của mẹ và thai nhi, nhưng nó không có khả năng lây nhiễm như các bệnh truyền nhiễm.
Mẹ bầu mắc bệnh lý có thể dẫn đến thiểu ối do ảnh hưởng đến chức năng tái tạo dịch ối.
4. Phòng ngừa tình trạng thiểu ối bằng cách nào?
Hầu như không có khả năng phòng ngừa tình trạng thiểu ối. Tuy nhiên khi đã phát hiện ra bệnh, có một số biện pháp có thể giúp giảm giảm thiểu các biến chứng đến thai do thiểu ối gây ra. Dưới đây là một số biện pháp đó:
Theo dõi và chăm sóc thai kỳ định kỳ:
- Khám thai thường xuyên: Đảm bảo rằng bạn thực hiện các cuộc hẹn khám thai định kỳ với bác sĩ. Điều này giúp phát hiện sớm các vấn đề và quản lý chúng kịp thời.
- Siêu âm thai: Thực hiện siêu âm theo chỉ định của bác sĩ để theo dõi sự phát triển của thai nhi và lượng nước ối.
- Nhận diện dấu hiệu sớm: Nếu bạn cảm thấy các triệu chứng bất thường như bề cao tử cung/vòng bụng nhỏ hơn bình thường hoặc tăng chậm; thai nhi giảm cử động, ra nước âm đạo hoặc có dấu hiệu bất thường khác, hãy thông báo ngay cho bác sĩ.
Dinh dưỡng và lối sống lành mạnh
- Dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo ăn uống đủ chất dinh dưỡng để hỗ trợ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi. Uống đủ nước cũng rất quan trọng để duy trì tình trạng sức khỏe của mẹ và một phần ảnh hưởng đến tình trạng nước ối.
- Tập thể dục nhẹ nhàng: Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng và theo chỉ dẫn của bác sĩ có thể giúp duy trì sức khỏe tổng thể và giảm nguy cơ các biến chứng.
- Điều chỉnh chế độ ăn và lối sống là rất quan trọng trong các bệnh lý liên quan đến thai kỳ, đặc biệt là đái tháo đường thai kỳ, tăng huyết áp thai kỳ, bệnh thận mạn trong thai kỳ.
Tránh các yếu tố nguy cơ
- Khám phụ khoa trước, trong khi có thai và vệ sinh vùng kín sạch sẽ hàng ngày giúp hạn chế nguy cơ viêm nhiễm âm đạo. Đây là yếu tố nguy cơ cao của tình trạng vỡ ối non gây thiểu ối.
Mặc dù không phải tất cả các trường hợp thiểu ối đều có thể được ngăn ngừa hoàn toàn, nhưng việc thực hiện các biện pháp trên có thể giúp giảm nguy cơ và hỗ trợ sức khỏe thai kỳ. Nếu có bất kỳ lo lắng nào về thai kỳ của bạn, luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn và chăm sóc kịp thời.
Siêu âm là cách chẩn đoán thiểu ối chính xác nhất, ngoài ra cũng giúp bác sĩ đánh giá các bất thường khác liên quan như: bất thường về tư thế thai, bất thường về sự phát triển của thai, bất thường ở dây rốn.
5. Cách điều trị bệnh thiểu ối
Điều trị thiểu ối phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể, mức độ nghiêm trọng của tình trạng, và giai đoạn thai kỳ. Dưới đây là một số phương pháp điều trị và quản lý thiểu ối:
Theo dõi và kiểm soát
- Theo dõi thường xuyên: Bác sĩ có thể yêu cầu theo dõi chặt chẽ tình trạng nước ối qua siêu âm định kỳ để đánh giá sự tiến triển và tình trạng của thai nhi.
- Theo dõi dấu hiệu sinh tồn của thai nhi: Kiểm tra nhịp tim và các chỉ số khác của thai nhi để đảm bảo thai nhi đang phát triển khỏe mạnh.
Điều trị nguyên nhân cơ bản
- Điều trị các vấn đề bệnh tật của mẹ: Nếu thiểu ối do nguyên nhân từ bệnh tật của mẹ, việc kiểm soát tốt bệnh nền có thể sẽ giúp cải thiện tình trạng nước ối. Trong số này đặc biệt quan trọng là bệnh lý đái tháo đường khi mang thai, tình trạng tăng huyết áp thai kỳ hoặc tiền sản giật là những bệnh có thể điều trị bằng cách thay đổi chế độ ăn, lối sống và kiểm soát đường huyết, huyết áp chặt chẽ.
Tăng cường lượng nước ối
- Uống nhiều nước: trong một số trường hợp, mẹ uống nhiều nước có thể giúp cải thiện tình trạng nước ối, đặc biệt là trong trường hợp thiểu ối nhẹ.
- Truyền ối: Các trường hợp có chỉ định truyền ối, bác sĩ có thể truyền một lượng vừa phải nước muối sinh lý vào buồng ối. Lượng dịch này một mặt có thể cải thiện ban đầu tình trạng nước ối để bác sĩ có thể khảo sát sâu hơn nguyên nhân của thiểu ối, mặt khác có thể giúp thai nhi phát triển tốt hơn trong tử cung trong thời gian bác sĩ điều trị các nguyên nhân khác gây thiểu ối.
Quản lý thai kỳ
- Theo dõi sự phát triển của thai nhi: Bác sĩ có thể yêu cầu theo dõi liên tục để đảm bảo rằng thai nhi đang phát triển tốt và không gặp phải các vấn đề do thiểu ối. Việc theo dõi bao gồm siêu âm thai và nếu lý tưởng nên kết hợp với theo dõi monitoring sản khoa.
- Lập kế hoạch sinh: Nếu thiểu ối nghiêm trọng và có nguy cơ cao đối với thai nhi, bác sĩ có thể xem xét việc khởi phát chuyển dạ hoặc mổ lấy thai sớm hoặc để đảm bảo an toàn cho mẹ và thai nhi.
Tư vấn và hỗ trợ
- Tư vấn và hỗ trợ tâm lý: Nếu thiểu ối gây căng thẳng hoặc lo lắng cho mẹ, việc tham gia các buổi tư vấn hoặc hỗ trợ tâm lý có thể hữu ích trong việc quản lý cảm xúc và tâm trạng.
- Việc điều trị thiểu ối thường cần sự phối hợp chặt chẽ giữa mẹ và đội ngũ chăm sóc sức khỏe. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng cụ thể và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp để đảm bảo sức khỏe tối ưu cho cả mẹ và thai nhi.
