Ăn uống thiếu chất dinh dưỡng và tăng huyết áp đang là các yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tử vong sớm ở nhiều nước trên thế giới.
Nguy cơ gây tử vong trước đây
Nghiên cứu ở tầm quốc tế về các nguyên nhân gây tử vong cho thấy, từ năm 1990 đã có một sự thay đổi đáng kể về các yếu tố nguy cơ gây tử vong. Những nguy cơ hàng đầu gây tử vong vào năm 1990 là: suy dinh dưỡng ở trẻ em và bà mẹ; vệ sinh môi trường kém, nước sinh hoạt không an toàn, không rửa tay bằng nước sạch...
Suy dinh dưỡng là một nguyên nhân gây tử vong sớm ở trẻ.
Và những nguy cơ gây tử vong hiện nay
Hiện nay, những nguy cơ này được thay thế bằng các nguy cơ khác: chủ yếu do chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng và bệnh tăng huyết áp. Phát hiện này là từ một phân tích mới các dữ liệu về nguyên nhân gây tử vong trên toàn cầu được công bố trên tạp chí The Lancet. Nghiên cứu được tiến hành bởi một hiệp hội quốc tế của các nhà nghiên cứu làm việc tại Dự án Gánh nặng bệnh tật trên toàn cầu, dẫn đầu bởi Viện Đánh giá và Đo lường về y tế của Trường đại học Washington (Mỹ) và Đại học Melbourne (Úc). Các nhà nghiên cứu đã xem xét 79 yếu tố nguy cơ gây tử vong ở 188 quốc gia từ năm 1990-2013, gây chết 25 triệu người năm 1990, tăng gần 31 triệu người chết trong năm 2013.
Nguyên nhân gây tử vong mỗi nơi mỗi khác
Ngoài nguy cơ gây tử vong chủ yếu là chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng và bệnh tăng huyết áp, các yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tử vong trên toàn thế giới lại tùy thuộc từng vùng: Nhiều nơi ở Trung Đông và châu Mỹ Latinh thì chỉ số khối cơ thể cao là yếu tố nguy cơ, tiếp đến là sức khỏe kém. Ở Nam và Đông Nam Á: tình trạng ô nhiễm không khí là nguy cơ hàng đầu. Còn ở Ấn Độ là yếu tố nguy cơ do nguồn nước ô nhiễm và suy dinh dưỡng ở trẻ em. Hút thuốc lá là nguy cơ số một và uống nhiều rượu là nguy cơ đứng hàng thứ hai ở Nga. Hút thuốc lá cũng là nguy cơ số một ở nhiều quốc gia có thu nhập cao kể cả nước Anh.
Tuy nhiên, sự khác biệt rõ rệt nhất được phát hiện ở vùng cận Sahara, châu Phi. Không giống các khu vực khác, ở đây các yếu tố nguy cơ bị chi phối bởi sự kết hợp của suy dinh dưỡng ở trẻ em, nước ô nhiễm và thiếu điều kiện vệ sinh, quan hệ tình dục không an toàn và sử dụng rượu. Suy dinh dưỡng thể gầy (trọng lượng thấp) chiếm 1/5 số trường hợp tử vong của trẻ em dưới 5 tuổi ở đây.
Vấn đề quan hệ tình dục không an toàn đã gây thiệt hại rất lớn về sức khỏe trên toàn cầu: 82% số người chết do HIV/AIDS, trong đó có 94% các ca tử vong do nhiễm HIV/AIDS trong nhóm người từ 15-19 tuổi vào năm 2013. Điều này ảnh hưởng nhiều nhất ở Nam Phi, hơn bất kỳ quốc gia nào khác. Có đến 38% các ca tử vong ở Nam Phi là do quan hệ tình dục không an toàn. Nhìn chung toàn thế giới, gánh nặng của quan hệ tình dục không an toàn đã tăng từ năm 1990 và đạt đỉnh điểm vào năm 2005.
TS. Christopher Murray cho biết: “Có tiềm năng lớn để cải thiện sức khỏe bằng cách tránh một số yếu tố nguy cơ như hút thuốc và chế độ ăn uống nghèo nàn cũng như việc giải quyết các nguy cơ về môi trường như ô nhiễm không khí”.
Ở Australia, những nguy cơ hàng đầu gây tử vong của cả nam và nữ là tăng huyết áp, hút thuốc lá, chỉ số khối cơ thể cao và đường huyết cao. Việc sử dụng ma túy là một trong những nguy cơ cho sức khỏe tại Australia. Sử dụng ma túy làm giảm sức khỏe nam giới, còn ở phụ nữ thì bệnh đái tháo đường đã tăng 68%.
Tuy nhiên, ở Australia tử vong do cholesterol cao đã giảm 25% và tử vong do chế độ ăn ít trái cây và các loại rau đã giảm 10%. Yếu tố nguy cơ hàng đầu liên quan đến sức khỏe kém tại Australia vào năm 2013 là chỉ số khối cơ thể cao, hút thuốc và tăng huyết áp.
Thành viên chính của nhóm nghiên cứu - GS. Alan Lopez của Đại học Melbourne cho biết, nhiều yếu tố nguy cơ tử vong của người Australia có thể phòng ngừa bằng cách thay đổi lối sống: “Trong khi nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng chính sách công tại Australia đã có hiệu quả trong việc làm giảm các tác động sức khỏe do cholesterol cao và không đủ trái cây và rau quả trong chế độ ăn uống của chúng tôi, thì tiến bộ nhằm chống lại một số nguy cơ lớn, có thể tránh được có ít ấn tượng, hút thuốc lá, tăng huyết áp và béo phì vẫn còn phổ biến ở những người Australia trưởng thành và vẫn là một nguyên nhân lớn của gánh nặng bệnh tật. Chúng tôi có thể và phải quan tâm hơn trong việc làm giảm những nguy cơ với tất cả người dân Australia, không chỉ những người được coi là có nguy cơ cao”.
(Theo Sciencedaily.com)
BS. Ninh Hồng
