Một trong những biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường (tiểu đường) là bệnh lý thần kinh tự trị đái tháo đường, gọi tắt là bệnh DAN. Nếu phát hiện sớm, can thiệp kịp thời sẽ có ý nghĩa quan trọng, cải thiện cuộc sống cho người bệnh. Công nghệ mới vừa được phát minh có thể giúp bác sĩ phát hiện sớm biến chứng nguy hiểm nói trên.
Máy đo đồng tử di động siêu nhẹ giúp phát hiện sớm bệnh DAN
Trên tạp chí Applied Optics của Hiệp hội Quang học Mỹ (OSA) vừa đăng tải nghiên cứu của nhóm chuyên gia ở Đại học Quốc gia Chiao-Tung, Đài Loan (NCU), tìm ra một công nghệ quang học hiện đại, tiền đề cho ra đời một máy đo đồng tử di động thế hệ mới (Mobile pupillometer). Nhờ thiết bị này, người ta có thể biết sớm biến chứng của bệnh đái tháo đường, can thiệp và điều trị những căn bệnh thần kinh nan y, trong đó có bệnh DAN. Đây là căn bệnh thường gặp ở nhóm người mắc bệnh đái tháo đường lâu năm, không kiểm soát được đường huyết, ảnh hưởng đến dây thần kinh tự trị làm nhiệm vụ kiểm soát các bộ phận quan trọng của cơ thể như tim, hệ tiêu hóa. Nó có thể dẫn đến tình trạng ngất xỉu, bất lực, loạn nhịp tim, tăng nguy cơ nhiễm khuẩn...
Máy đo đồng tử di động là thiết bị nhỏ xíu đeo trên kính, nặng 78 gam, tức nhẹ hơn cả cặp kính Goole Glass. Đây là thành quả hợp tác của Bệnh viện Đại học Quốc gia Đài Loan (NTUH), chi nhánh Hsin Chu với Đại học Quốc gia Chiao-Tung (NCU). Chỉ cần đeo thiết bị này trong nửa giờ hoặc đeo ngay tại phòng mạch, bác sĩ sẽ biết được tình trạng sức khỏe của đồng tử khỏe hay yếu. Bằng cách đo thông số kết hợp với kiểm tra trực giác đồng tử, bác sĩ sẽ biết được người bệnh mắc bệnh DAN hay không.
Nguyên lý hoạt động và ưu điểm của máy đo đồng tử di động
Các phương pháp đo đồng tử truyền thống vẫn còn có những nhược điểm như cồng kềnh, đặc biệt không phát hiện sớm nguy cơ tổn thương hệ thống thần kinh tự trị, trừ khi hệ thống này bị tổn thương tới mức có thể nhận biết được. Để tìm được căn bệnh này, hiện tại bác sĩ thường dựa vào mức độ thay đổi trực giác của hệ thống tiêu hóa, mạch đập của tim, huyết áp..., chính vì vậy khi phát hiện ra bệnh là lúc đã nặng nên hiệu quả can thiệp chữa trị còn hạn chế.
Theo ông Mang Ou-Yang, Chủ nhiệm dự án ở NCU thì nhờ vào máy đo đồng tử di động siêu nhẹ nói trên, bác sĩ có thể giám sát được sức khỏe đồng tử người bệnh đái tháo đường ngay từ giai đoạn đầu mới biến chứng. Lợi thế của thiết bị này là có độ tin cậy cao, nhẹ, cơ động, dễ sử dụng và rẻ tiền. Cũng theo ông Mang Ou Yang, đồng tử hay con ngươi là bộ phận rất dễ cho việc phát hiện ra bệnh DAN do các chứng bệnh thần kinh gây ra. Và cũng giống như các bộ phận khác của cơ thể, mắt và đồng tử được phân bố kép, tiếp nhận tín hiệu từ cả hai bộ phận đồi giao và đồng cảm của hệ thống thần kinh tự trị. Hai bộ phận này làm nhiệm vụ điều khiển các cơ tròn và cơ hướng kính của đồng tử.
Lợi thế khác của máy đo đồng tử di động là có thể gắn trên kính mắt, hoạt động bằng cách phát ra 4 tia ánh sáng màu để kích thích đồng tử. Ngoài ra, còn có một thiết bị phân ly chùm ánh sáng được gắn vào thiết bị làm nhiệm vụ lọc ánh sáng được phản chiếu từ mắt đến máy ảnh của thiết bị. Tại đây, nó được hình ảnh xử lý và phân tích để tính toán kích thước của đồng tử. Máy đo đồng tử di động có thể thu thập được khoảng 10 thông số liên quan đến đường kính đồng tử và thời gian hưởng ứng. Trong số 10 thông số này, các nhà khoa học phát hiện thấy có 5 thống số mang tính đặc thù chỉ có ở người bệnh DAN mới có.
Theo thông tin do nhóm đề tài tiết lộ thì hiện nay thiết bị nói trên đang được hoàn thiện ở công đoạn cuối, đặc biệt là giảm tới mức tối đa về trọng lượng và khả năng quan sát được liên tục đồng tử của cả hai mắt cũng như thu thập các thông tin khác của người bệnh đái tháo đường sau đó đưa ra thử nghiệm lâm sàng. Nếu thành công sẽ được đưa vào ứng dụng ngay cuối thập kỷ thứ 2 này.
Vài nét về bệnh lý thần kinh tự trị đái tháo đường
Bệnh lý thần kinh tự trị đái tháo đường (Diabetic autonomic neuropathy) là một dạng rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến chức năng cơ thể, làm suy giảm khả năng tự chủ, như loạn nhịp tim, tăng giảm huyết áp, đổ mồ hôi và tiêu hóa. Cũng phải nói thêm, đây không phải là một căn bệnh cụ thể, mà nó là biến chứng của bệnh đái tháo đường gây ra tổn thương các dây thần kinh tự trị. Làm gián đoạn tín hiệu giữa não và hệ thống thần kinh tự chủ, chẳng hạn như tim, mạch máu và tuyến mồ hôi, dẫn đến giảm hiệu suất hoặc tạo ra những bất thường của một hoặc nhiều chức năng trong cơ thể.
Triệu chứng của bệnh lý thần kinh tự trị đái tháo đường rất đa dạng, tùy thuộc vào mức độ bị ảnh hưởng. Bao gồm các dấu hiệu như chóng mặt và ngất xỉu khi đứng do tăng hạ huyết áp, các vấn đề về tiết niệu, suy giảm tình dục, phản ứng chậm chạp, khó khăn trong việc điều chỉnh ánh sáng và nghiêm trọng hơn là ảnh hưởng trực tiếp đến thị lực. Bệnh đái tháo đường, nhất là trường hợp không kiểm soát được đường huyết sẽ làm gia tăng nguy cơ phát triển tổn thương thần kinh, kể cả bệnh DAN. Ngoài ra, nhóm người thừa cân hay mắc bệnh tăng huyết áp hoặc cholesterol cao cũng có nguy cơ mắc bệnh lý thần kinh tự trị rất lớn và cuối cùng gây suy giảm thị lực, nếu nặng, không được điều trị có thể dẫn đến mù lòa.
(Theo OSA, 8/2014)
Khắc Nam
