Thiên ma còn gọi là minh thiên ma, xích tiễn, định phong thảo. Bộ phận dùng làm thuốc là rễ củ. Thường để cả củ khô, khi dùng ngâm nước gừng thái lát. Theo Đông y, thiên ma vị cay, tính bình; vào kinh can, có tác dụng bình can tức phong, hoạt lạc, thông tý. Hằng ngày có thể dùng 4 - 12g bằng cách nấu, sắc, ngâm, hãm. Sau đây là cách dùng thiên ma chữa bệnh:
Trị các chứng do can phong bốc lên quấy nhiễu gây nhức đầu chóng mặt và phong thấp, đau khớp, lưng gối yếu mềm:
Bài 1: Hoàn thiên ma: thiên ma 20g, xuyên khung 6g. Tất cả nghiền bột mịn, làm hoàn. Mỗi lần uống 4-8g, ngày 3 lần. Trị thiên đầu thống, hoa mắt, váng đầu.
Cây thiên ma.
Bài 2: Thang bán hạ bạch truật thiên ma: thiên ma 12g, bán hạ 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, quất hồng 8g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị nhức đầu, hoa mắt do phong đàm.
Trị trúng phong, động kinh, sài uốn ván, chân tay tê bại hoặc co quắp:
Bài bột ngọc trân gồm: thiên ma, phòng phong, khương hoạt, bạch phụ chế, nam tinh chế, liều lượng như nhau. Tất cả nghiền chung thành bột mịn. Mỗi lần uống 4 - 8g, ngày 2 - 3 lần, uống với nước đun sôi hoặc rượu trắng.
Món ăn - bài thuốc có thiên ma:
Bài 1: Canh não lợn, thiên ma: não lợn 1 cái, thiên ma 10g. Cho vào nồi nhỏ, thêm chút nước, đun nhỏ lửa trong khoảng 1 giờ, vớt bỏ bã thiên ma, thêm gia vị, ăn hàng ngày. Dùng cho bệnh nhân đau nửa đầu, suy nhược thần kinh.
Bài 2: Thịt gà, thiên ma xào om: thịt gà 60 - 100g, thiên ma 10g, nấm hương 12 - 15g. Thịt gà chặt miếng, thiên ma thái lát, nấm hương ngâm mềm thái lát, thêm gừng, hành, gia vị, nước dùng. Xào nhỏ lửa trong 30 phút. Dùng cho các trường hợp đau nửa đầu, tê bại tay chân, mất ngủ, suy nhược thần kinh, tăng huyết áp gây đau đầu chóng mặt...
Bài 3: Canh cá chép, thiên ma: cá chép 1 con, thiên ma 10g, xuyên khung 10g, phục linh 10g. Cá chép làm sạch bỏ ruột, cho ba vị thuốc đã thái lát vào bụng cá; thêm gừng, hành tươi gia vị, nước, hầm trong 30 - 45 phút. Sau đó, dùng nước nấu đậu phụ, nước xương bò hoặc xương lợn, đổ vào nồi hầm cá cho ngập nửa thân cá, thêm muối, gia vị, bột tiêu dầu thơm; đun sôi là được. Dùng cho bệnh nhân tăng huyết áp, suy nhược thần kinh gây đau đầu chóng mặt.
Bài 4: Thiên ma, trần bì ẩm: thiên ma 10g, trần bì 6g, phục linh 15g. Sắc lấy nước, thêm đường trắng vừa đủ, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng cho các trường hợp đau đầu choáng váng, ù tai hoa mắt chóng mặt, bồn chồn, mất ngủ.
TS. Nguyễn Đức Quang
