Mãn kinh – giai đoạn chuyển đổi phức tạp của cơ thể phụ nữ
Mãn kinh xảy ra khi buồng trứng ngừng sản xuất hormone estrogen, thường vào cuối độ tuổi 40 hoặc đầu độ tuổi 50. Đây là giai đoạn chuyển đổi tự nhiên nhưng đầy biến động, ảnh hưởng đến hàng loạt hệ thống trong cơ thể — từ điều hòa thân nhiệt, giấc ngủ, tâm trạng, sức khỏe xương cho đến chức năng tình dục.
Việc điều trị các triệu chứng mãn kinh từ lâu vẫn là một thách thức trong y học, bởi sự thay đổi nội tiết tố ở mỗi phụ nữ là khác nhau. Không có liệu pháp đơn lẻ nào có thể giải quyết toàn bộ các triệu chứng, trong khi nhiều biểu hiện lại chồng chéo với các rối loạn khác, khiến việc kiểm soát trở nên phức tạp.
Hiện nay, liệu pháp hormone vẫn được xem là phương pháp hiệu quả nhất trong điều trị bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm, song không phù hợp với tất cả phụ nữ — đặc biệt là những người có tiền sử ung thư vú hoặc bệnh lý nhạy cảm với estrogen.
Dù mãn kinh là hiện tượng phổ biến, nhưng nghiên cứu về giai đoạn này vẫn còn bị xem nhẹ trong nhiều thập kỷ qua, dẫn đến khoảng trống lớn trong hiểu biết và điều trị toàn diện cho phụ nữ ở độ tuổi trung niên.
Mãn kinh xảy ra khi buồng trứng ngừng sản xuất hormone estrogen, thường vào cuối độ tuổi 40 hoặc đầu độ tuổi 50.
Thuốc mới mở thêm lựa chọn cho phụ nữ mãn kinh
Theo thông tin từ hãng dược Bayer, lynkuet là loại thuốc đầu tiên trong nhóm dược chất mới, tác động trực tiếp lên các thụ thể thần kinh trong não chịu trách nhiệm điều hòa nhiệt độ cơ thể. Thuốc sẽ được phân phối tại Hoa Kỳ theo đơn kể từ tháng tới.
Tiến sĩ JoAnn E. Manson, giáo sư Trường Y Harvard và Trưởng khoa Y học dự phòng, Bệnh viện Brigham and Women’s (Boston), nhận định: "Việc có thêm lựa chọn điều trị không chứa hormone, an toàn và hiệu quả cho chứng bốc hỏa là vô cùng quan trọng. Nhiều phụ nữ không thể dùng liệu pháp hormone do tiền sử ung thư nhạy cảm với estrogen hoặc các bệnh lý khác và một số người đơn giản là muốn tránh hormone".
Thuốc giúp giảm 55% tần suất cơn bốc hỏa và cải thiện giấc ngủ
Trong các nghiên cứu giai đoạn cuối được công bố trên JAMA, phụ nữ dùng lynkuet giảm trung bình 55% các cơn bốc hỏa hàng ngày so với nhóm dùng giả dược. Các cơn cũng ít nghiêm trọng hơn.
Dù nghiên cứu không thiết kế riêng để đánh giá chất lượng giấc ngủ, các nhà khoa học vẫn ghi nhận tình trạng rối loạn giấc ngủ giảm đáng kể và chất lượng cuộc sống được cải thiện. Các tác dụng phụ thường gặp gồm đau đầu và mệt mỏi.
Thuốc hoạt động như thế nào?
Khi nồng độ estrogen giảm trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, hệ thống điều hòa nhiệt độ trong não — đặc biệt là vùng dưới đồi — trở nên mất ổn định, dẫn đến các đợt bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm và rối loạn giấc ngủ.
Lynkuet hoạt động bằng cách ngăn chặn các thụ thể neurokinin-3 (NK3), vốn đóng vai trò điều hòa nhiệt độ cơ thể và giấc ngủ. Bằng cách làm dịu con đường truyền tín hiệu này, thuốc giúp giảm tần suất và cường độ các cơn bốc hỏa cũng như các triệu chứng liên quan về đêm.
Theo Tiến sĩ Stephanie Faubion, Giám đốc Y khoa Hiệp hội Mãn kinh và Giám đốc Trung tâm Sức khỏe Phụ nữ, Mayo Clinic, lynkuet ức chế hoạt động quá mức của các tế bào thần kinh KNDy — nhóm tế bào tại vùng dưới đồi có chức năng như "bộ điều chỉnh nhiệt" của cơ thể.
Thuốc tác động đồng thời lên hai thụ thể trong não:
- NK3: Liên quan trực tiếp đến các cơn bốc hỏa.
- NK1: Tham gia vào việc điều hòa nhiệt độ và giấc ngủ.
"Nhờ cơ chế này, lynkuet có thể mang lại lợi ích kép: Vừa giảm bốc hỏa, vừa cải thiện chất lượng giấc ngủ ở phụ nữ mãn kinh", Tiến sĩ Faubion nhấn mạnh.
Việc Lynkuet được chấp thuận bổ sung thêm một lựa chọn mới để kiểm soát các cơn bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm mà không cần hormone.
Thêm lựa chọn không hormone bên cạnh veozah
Trước đó, FDA đã phê duyệt veozah (fezolinetant) — một loại thuốc uống không chứa hormone khác cũng nhắm vào thụ thể NK3, giúp giảm bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm, đồng thời cải thiện giấc ngủ và tâm trạng.
Tiến sĩ JoAnn V. Pinkerton, Giám đốc Sức khỏe Tuổi trung niên, Hệ thống Y tế Đại học Virginia, cho biết: "Liệu pháp hormone vẫn là phương pháp hiệu quả nhất cho chứng bốc hỏa, nhưng khoảng 9% phụ nữ không thể sử dụng do tiền sử ung thư vú hoặc bệnh lý khác. Với họ, các lựa chọn không hormone như veozah hay lynkuet là bước tiến quan trọng".
Tuy nhiên, veozah có thể ảnh hưởng đến chức năng gan và không phù hợp với người đang dùng thuốc chống trầm cảm hoặc kháng sinh. Ngược lại, các vấn đề về gan hiếm gặp hơn ở lynkuet, song các bác sĩ vẫn khuyến cáo xét nghiệm chức năng gan trước khi dùng và sau ba tháng điều trị.
Chi phí và khả năng tiếp cận thuốc
Theo Tiến sĩ Faubion, giá lynkuet khoảng 650 USD/tháng nếu không có bảo hiểm. Người có bảo hiểm y tế có thể chỉ trả khoảng 25 USD/tháng. Đối với phụ nữ không có chống chỉ định với hormone, việc chọn dùng lynkuet hay không phụ thuộc vào ưu tiên cá nhân và khả năng chi trả.
Việc FDA phê duyệt lynkuet có ý nghĩa lớn. Thuốc mở ra một lựa chọn mới, không chứa hormone, giúp phụ nữ chủ động kiểm soát các triệu chứng vận mạch — và hơn thế, tác động trực tiếp vào nguyên nhân thần kinh gây bốc hỏa.
Mời độc giả xem thêm:
